اجاره ویلا و سوئیت - آپارتمان

معرفی موزه عصارخانه شاهی

موزه عصارخانه شاهی یکی از صدها جاذبه های گردشگری و تاریخی شهر زیبای اصفهان می باشد. این بنای تاریخی، به دستور شاه عباس اول، همزمان با تاسیس مدرسه ملا عبدالله و بازار بزرگ قیصریه، در سال 1021 هجری قمری ساخته شد. موزه عصارخانه شاهی در سال 2017 میلادی، به عنوان برترین موزه کوچک کشور، نشان جهانی ایکوم (کمیته ملی موزه‌ های ایران) را کسب نمود.

عصارخانه چیست؟

در شهرهای با قدمت ایران، آسیاب های مخصوصی برای تهیه موادی مانند ادویه جات فلفل و زردچوبه و یا خردکردن سنگ استفاده می شد که به محل نگهداری این آسیاب ها، عصارخانه میگفتند. همچنین برای گرفتن آب یا روغن مواد روغنی یا نباتی مانند غوره، کرچک و... نیز از عصارخانه استفاده می کردند.

بنای موزه عصارخانه شاهی

طرح زیبای این بنای صفوی گردشگران را به سمت خود می کشاند و روح انسان را به توجه در زندگی گذشتگان سوق می دهد.

در گذشته، مساحت اصلی عصارخانه 1800 متر مربع بوده اما در حال حاضر، تنها 380 متر مربع از آن باقی مانده است. بخش هایی همچون شترخان، بارانداز (که امروزه به پاساژ طلا فروشان تبدیل شده) و ورودی بازرگانان این بنا تخریب شده و تنها دو انبار تودرتو و یک تیرخانه در قسمت غربی انبار به جا مانده است. عصارخانه شاهی، دارای 1 طبقه و 11 متر ارتفاع می باشد. در این بنا، سه فضای گنبدی شکل با مقطع کجاوه (اتاقکی که روی شتر قرار میدادند) به چشم می خورد.

سقف عصارخانه طاقی شکل است و نورگیرهای آن، روشنایی این مکان را تامین می کنند. سقف گنبدی عصارخانه به دلیل اینکه فضایی خنک ایجاد کرده، مکانی مناسب جهت نگهداری روغن عصارخانه بوده است. دیوارهای عصارخانه به همراه سقف آن به دلیل نوع کاربری ساختمان، بدون قاب سازی، کاربندی، پنجره و بدون تزئینات خاصی ساخته شده اند. بخش اصلی عصارخانه شامل بارانداز، پنج قسمت پیشخوان، گرم خانه، تیرخانه و شترخوان بوده است.

ساختمان این موزه از دو قطعه بزرگ سنگ تشکیل شده بود، به شکلی که روی هم قرار داشتند. این سنگ ها از یک سمت به وسیله اهرمی به شتر، اسب و یا الاغ متصل بود و با حرکت حیوان به شکل چرخشی و دورانی، سنگ رویی آسیاب حرکت می کرد و با این چرخش، مواد روغنی که در مرکز سنگ قرار داشت نرم می شد. در بخش بالایی سنگ متحرک، مواد خرد شونده قرار داشت و آن را به زیر سنگ هدایت می کردند تا با چرخش سنگ خرد شود. به این عصارخانه های اولیه چوغن گری نیز گفته میشد.

این روغن ها به خمره های بزرگی انتقال داده می شد و آنها را در انبار نگهداری می کردند. اکنون تعدادی از این خمره های روغن در مکان انبار موجود هستند.

عصارخانه طی گذشت زمان

این عصارخانه که نوعی کارخانه برای گذشتگان محسوب می شود، برای اولین بار در اصفهان احداث شد و سپس در شهرها و استان های دیگر نیز تاسیس شد. اما بررسی ها نشان میدهد که در زمان داریوش نیز دانه هایی مانند کرچک و کنجد از مصر به ایران آورده میشد، پس آنها نیاز به مکانی همچون عصارخانه برای گرفتن روغن این دانه ها داشتند. در دوره صفوی که عصر شکوفایی معماری و بناهای تاریخی بود، این صنعت رواج بیشتری یافت و موجب شد عصارخانه شاهی در اصفهان تاسیس شود.

 در حال حاضر، تعداد کمی از این عصارخانه ها در ایران باقی مانده که در شهرهای اصفهان، یزد و چهار محال و بختیاری نمونه هایی متروک از آنها دیده میشود. عصارخانه ها به عنوان نشان و نماد صنعتی ایران قدیم شناخته می شوند.

برای به گردش درآوردن تیر بزرگ و حرکت سنگ آسیاب، از سال 1340 تا سال 1349 از موتور برق کمک می گرفتند اما به دلیل صنعتی شدن آسیاب و پیشرفته شدن تجهیزات، ادامه این روش قدیمی توجیح اقتصادی نداشت. پس به همین علت این مکان سی سال غیرفعال شد و به طور کلی تعطیل شد. اما سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری اصفهان، در سال 1379 عصارخانه را از مالک ثروتمندش خرید و با هدف تبدیل به مکانی برای بازدید گردشگران و مردم، از سال 1380 تا 1382 به مرمت و نوسازی این بنا اقدام کرد.

این بنا در سال 1392 تا کنون به مکانی تبدیل شد که برای اولین بار به صورت تخصصی به مطالعات فرهنگ عامه در کشور مشغول است.

از سال 1395 تا به امروز نیز این مکان، طرحی با عنوان تاریخ شفاهی شغل های سنتی اصفهان را آغاز کرده و با تولید چند فیلم مستند، تحقیقات خود را ارائه داده است. علاوه براین موارد، این موزه به مرکزی تخصصی برای برپایی کارگاه های تاریخ شفاهی تبدیل شده است.

کتاب عصارخانه شاهی

کتابی باعنوان عصارخانه شاهی از سوی همین موزه به زبان های عربی، فارسی و انگلیسی از طرف سعید سیاحیان گردآوری و خلاصه شد و در سال 1395 به چاپ رسید. این کتاب به صورت مختصر به بررسی عملکرد عصارخانه، معرفی بخش های مختلف این مکان و دانه های روغنی و فواید آنها در مصارف متنوع و همچنین معرفی موزه عصارخانه پرداخته است.

موزه عصارخانه شاهی کجاست؟

این عصارخانه در میدان نقش جهان اصفهان، در بازار عطارها ورودی سرای مخلص قرار دارد و برای بازدید میتوان از شنبه تا چهارشنبه از ساعت 9:30 صبح تا 16:50 عصر به این مکان تاریخی رفت. همچنین می توانید از مکان های دیگر اصفهان مانند موزه موسیقی، آتشگاه زرتشتیان و بازار قیصریه و سایر مکان های تفریحی، طبیعی و تاریخی در این شهر دیدن کنید.