شهر بیرجند در مرکز استان خراسان جنوبی، یکی از استان های شرقی کشور قرار دارد و مانند بسیاری از شهرهای ایران، تاریخی کهن در خود جای داده و دارای جاذبه های شگفت انگیز زیادی است.
مدرسه شوکتیه بیرجند که ساخت آن در سال 1308 هجری قمری به دست معماران ماهر یزدی آغاز شد، یکی از این جاذبه های دیدنی در استان خراسان جنوبی است.
ساخت این مدرسه در سال 1312 هجری قمری مصادف با 1269هجری شمسی پایان یافت و به مقصد گردشگران زیادی تبدیل شد.
این مدرسه، سومین مدرسه ی ایران است که آموزش به شیوه ی نوین در آن اجرا شده و قبل از مدرسه ی شوکتیه، مدارس ابتدایی رشدیه تبریز در سال 1315قمری به همت حاجی میرزا تبریزی و مدرسه ی عالی دارالفنون در سال 1325هجری قمری به سبک نوین، به دانش آموزان تدریس می کردند.
امیراسماعیل خان که به شوکت الملک اول معروف بود با همراهی محمد ابراهیم خان علم معروف به شوکت الملک دوم پدر اسدالله علم ، بنای شوکتیه را وقف کرد.
وی فرزندی نداشت و یک سوم دارایی ها و اموالش را به امور خیریه اختصاص داد و تولیت اوقافش را نیز به ابراهیم خان برادر کوچکش واگذار کرد.
این بنا در ابتدا به حسینیه شوکتیه معروف بود و در سال 1282هجری شمسی محمد ابراهیم خان علم که به تهران سفر کرده بود و مقام حاکمیت قاینات را در دست داشت، تصمیم گرفت مدرسه شوکتیه را در محل حسینیه شوکتیه تاسیس کند.
در سال 1285 خورشیدی این مدرسه به زیبایی هرچه تمام تکمیل شد و برای آموزش مورد بهره برداری قرار گرفت؛ این اقدام شوکت الملک تاثیرگرفته از امیرکبیر در ساخت مدرسه ی دارلفنون بود.
انجام آموزش ها و مدیریت این مجموعه برعهده ی دو نفر از بزرگان و دانشمندان کاشانی به نام میرزا احمد نراقی و شیخ احمد سلیمانی نراقی بود و سه نفر از اتباع هندی، انگلیسی و فرانسوی برای تدریس ریاضیات، زبان فرانسه و زبان انگلیسی انتخاب شدند.
این مدرسه در ابتدای کار، مدرسه ی ابتدایی بود و سپس مقطع تحصیلی دبیرستان نیز به آن اضافه شد.
مدرسه شوکتیه بیرجند به دو بخش مدرسه دخترانه با نام شوکتیه و مدرسه پسرانه با نام شوکتی آغاز به کار کرد.
ساختمان تاریخی مدرسه شوکتیه به روش معماری کویری و چهارفصل بنا شده است. این معماری به شکلی است که یک محوطه ی مرکزی به عنوان حیاط و دورتا دور محیط آن به عنوان ساختمان و بنا قرار دارد.
این ساختمان دارای دو طبقه است و اتاق های متعددی دارد. وجود ایوان با شکوه و بزرگ، ورودی، دالان، دهلیز ها، هشتی، حیاطی که با آجر مفروش شده ، حوضخانه، حجره های اطراف صحن، حمام و شاه نشین یادآور معماری اصیل ایرانی است.
در گنبد تالار شوکتیه یک کلاه فرنگی بسیار زیبا قرار دارد که تزیین آن با رسمی بندی زیبایی شکل گرفته است.
گچ بری ها، مقرنس کاری ها و آجرکاری های این عمارت باشکوه نماد ظرافت و منحصربه فرد بودن معماری اصیل ایرانی در این بنا است.
این مدرسه، حسینه و تکیه ای بزرگ و هم نمونه ای از هزاران شاهکار معماری ایرانی در بیرجند به شمار می رود.
مرحوم آیتی نیز از مدرسه شوکتیه بیرجند به تکیه ای باشکوه و عمارتی عالی یاد می کند.
مشابه این مدرسه، مدارسی در مناطق مختلفی تاسیس شد که تعدادی از آن ها عبارت اند از سربیشه در سال 1300، نهبندان در سال 1299، دشت بیاض در سال 1300شمسی، گزیک، زیرکوه، درخش، موسویه، خوسف، مود، گل فریز، گیو، در میان، مختاران و قاین در سال 1298.
سید محمد فرزان قرآنپژوه، استاد دانشگاه و نقاد ادبی از شهر مشهد به بیرجند منتقل شد و به دستور شوکت الملک راهی زاهدان و زابل شد تا مدارس شوکتیه را در این شهرها تاسیس کند. مردم و بعضی از سرداران نسبت به تاسیس مدارس تعصب زیادی داشتند و از اینکار جلوگیری می کردند اما وی موفق شد این اقدام را انجام دهد.
علمای بیرجند پذیرفتند که هزینه های مدرسه از درآمد موقوفات مردم تامین شود و مراسم های عزاداری ماه محرم و ایام دیگر همراه با اطعام نیازمندان، در این حسینه برپا می شد.
در فروردین ماه 1316 طرح یکسان کردن نظام آموزشی در کشور اجرا شد و مدرسه شوکتیه که تا فروردین ماه همین سال تحت نظارت شوکت الملک اداره می شد نیز ملزم به اجرای این طرح شد و تحت نظر اداره ی معارف یا اداره ی فرهنگ واقع شد.
این عمارت زیبا در خیابان اسدی واقع در بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی قرار دارد.
سه شنبه 27 شهریور 1403
چهارشنبه 27 مهر 1401
سه شنبه 30 آذر 1400
دوشنبه 11 مرداد 1400
سه شنبه 25 خرداد 1400
چهارشنبه 15 اردیبهشت 1400
سه شنبه 17 فروردین 1400
یکشنبه 17 اسفند 1399
یکشنبه 19 بهمن 1399
یکشنبه 21 دی 1399
یکشنبه 09 آذر 1399
دوشنبه 29 اردیبهشت 1399