فلزات در انواع و اقسام گوناگونی وجود دارند که هریک با توجه به کارآیی منحصر به فرد خود مورد استفاده قرار میگیرند. البته برخی خالص و برخی ترکیب دو یا چند نوع فلز با هم هستند. از جمله این فلزات میتوان طلا، نقره، مس، برنج و ... را نام برد.
همانطور که گفته شد برخی از فلزات ترکیبی هستند و ورشو یکی از آن هاست که از ترکیب فلزاتی از جمله مس، روی و نیکل به دست می آید. به خاطر نوع ترکیباتی که دارد گاهی در دسته فلزات برنج نیز خوانده میشود. از خواص آن ضد زنگ بودن، مقاومت بالا، سفید و براق بودنش است و به خوبی پس از ذوب شدن شکل میگیرد، به همین خاطر در صنایع کاربرد بسیاری دارد.
ورشو که به شکل ورق است اولین بار از کشورهای لهستان و آلمان به ایران صادر شد به همین خاطر به آن "ژرمن سیلور" نیز میگفتند. ورشو نام پایتخت لهستان است و نام ورشو نیز از این رو به این فلز درخشان داده شد.
ورشو را به نام "نقره نیکلی" نیز میشناسند، اما بر خلاف این نام، فلز نقره در ترکیبات آن استفاده نمیشود جز زمانی که جسم تولید شده نیاز به آبکاری نقره داشته باشد.
از زمان های قدیم فلزات در بین مردم جایگاه ویژه ای داشته است و از آن ها برای مصارف متفاوت استفاده میشد. چه بسا باعث خلق آثار ارزشمندی از دستان هنرمندان ایرانی شده است.
یکی از این هنرها، ورشو سازی است که در ایران قدمتی چند هزار ساله دارد و تا به امروز طرفداران بسیاری داشته است. از ورشو برای ساخت اجسام فلزی استفاده زیادی شده است و از قدیم تا به امروز به عنوان یک حرفه از آن یاد میشود.
هنر ورشو سازی در ایران، از زمان سلجوقیان و بعد از آن در دوره حکومت صفویان رواج یافت و در دوره قاجاریان این هنر به اوج خلاقیت و زیبایی رسید. حتی گفته میشود چند تن از مسگران زبردست از شهرهای مختلف از جمله، بروجرد، دزفول و اصفهان برای فراگیری قلم زنی به کشور روسیه سفر کردند و پس از پایان دوره و بازگشت به ایران، در زمینه ساخت اجسام و ظروف فلزی از جنس ورشو شروع به برپایی کارگاه کردند.
ناگفته نماند هنر ورشو سازی شباهت زیادی به مسگری دارد و دوات گری و سماور سازی از زیر مجموعه های این حرفه به شمار میروند.
هنر قلم زنی بر روی ورق های ورشو در بسیاری از شهرهای ایران انجام میشود اما مهد این هنر شهر بروجرد است. هنرمند ورشو ساز در کارگاه های ساده با ابتدایی ترین دستگاه ها، با کمک چکش و زور بازوی خود زیباترین آثار و اجسام فلزی با ارزشی را خلق میکند که در بین جهانیان زبانزد خاص و عام است.
از جمله این وسایل میتوان از سماور ذغالی، قندان، سینی، چایخوری، ظروف غذا خوری، گلاب پاش دوات، تابلوی فلزی و غیره نام برد. هر کدام از این آثار بیانگر فرهنگ و توانایی و هنر نیاکان ماست که هم جنبه کاربردی و هم جنبه هنری دارد.
با مستنداتی که به دست آمده و تحقیقاتی که از استادان ورشو ساز انجام شده به نظر میرسد قدمت این هنر قبل از ورود ورق ورشو به ایران بوده یعنی هنرمندان تا قبل از آن، با استفاده از ورق های زرد رنگ برنج لوازم مورد نیاز مردم را میساختند و از ورق های ورشو، برای اولین بار برای تهیه و تولید دوانگر استفاده شده است. دوانگر به مخزنی کوچک برای نگهداری جوهر و دوات خطاطی گفته میشود.
در هر صورت این هنر پر رونق امروزه از صنایع دستی استان لرستان به خصوص شهر بروجرد به شمار میرود که به سختی و با ساده ترین وسایل تولید میشود. کارگاه های ساخت اجسام چکش کاری روی ورشو در بروجرود همچنان دایر میباشد.
ملامهدی، محمد رحیم میناگر، باقر حق شناس، خاندان هنرور، حاج عبدالوهاب، خاندان، میناگر و رئوفیان از بزرگان و استادان بنام در هنر ورشو سازی هستند.
در ایامی نه چندان قدیم، وقتی در کوچه پس کوچه های شهر بروجرد قدم میزدید صدای موزون چکش که برروی ورق ورشو ضربه میخورد، به گوش میرسید که حاکی از خلق اجسامی بود که زمانی مورد نیاز هر خانه ایرانی بود. امروزه با وجود و پیدایش ظروف جدید در مدل ها و جنس های گوناگون، هنوز ظروف قلم خورده ورشو جایگاه خود را در خانه های مردم ایران حتی کشورهای اروپایی حفظ کرده است هر چند فقط برای تزیین در گوشه ای از خانه مشاهده شوند.
هنر ورشو سازی، به عنوان هنر خاص شهر بروجرود با اقدام میراث فرهنگی و صنایع دستی به ثبت ملی رسید.
یکشنبه 29 مهر 1403
جمعه 20 مهر 1403
سه شنبه 10 مهر 1403
چهارشنبه 17 مرداد 1403
یکشنبه 24 مهر 1401
جمعه 08 مهر 1401
دوشنبه 22 آذر 1400
جمعه 12 آذر 1400
یکشنبه 10 مرداد 1400
دوشنبه 24 خرداد 1400
دوشنبه 13 اردیبهشت 1400
دوشنبه 16 فروردین 1400
یکشنبه 17 اسفند 1399
شنبه 18 بهمن 1399
پنج شنبه 18 دی 1399
یکشنبه 23 آذر 1399