لباس از اصلیترین نشانه های فرهنگ یک قوم و نوع جغرافیای منطقه است. استان خراسان شمالی نیز با داشتن دو قومیت اصلی یعنی کردهای خراسان که به کرمانجی معروف هستند و قوم ترکمن این نماد فرهنگی را به زیبایی نمایش میدهد.
لباس مردم خراسان شمالی با وجود طرح ها و رنگ های متنوع که از زیبایی های طبیعت الهام گرفته، به قواعد فرهنگی و دینی احترام میگذارد، موجب آرامش روح و روان فرد استفاده کننده از این لباس و پوشش کاملی برای زنان و مردان این خطه از ایران است.
پوشش کرمانج های خراسان شمالی
نوع پوشش بانوان کرمانجی در اعتقادات آنها ریشه دارد که عمدتا عشایر از آن استفاده میکنند و در گذشت زمان سلیقه شخصی آنها تا حدودی به این لباس وارد شده است. لباسی زیبا که هم طراوت بهار را دارد و هم از زیبایی های پاییز چیزی کم ندارد و میتوان گفت از خوش رنگ و لعاب ترین لباس های محلی ایران میباشد.
لباس زنان کرد خراسان شمالی به طور عمده از پنج قسمت کراس، شلیته، یاشار، شیلوار و جلیقه تشکیل شده است.
- کراس یا بلوز پوششی است که به بالاتنه مربوط میشود. این پوشش، پیراهنی ساده و بلند است که قسمت پایین آن دارای چین و فاقد یقه میباشد.
- شلیته یا دامن نسبتا بلندی که تا زانو می آید معمولا جنسی از مخمل داشته و حاشیه آن با رنگ های متنوع و زیبایی تزیین میشود.
- چارقد یا یاشار که امروزه به آن روسری میگویند، شالی از جنس حریر میباشد که زنان کرمانجی خراسان شمالی برای پوشاندن موهای خود از آن استفاده می کنند؛ برخی از بانوان کرمانجی یاشار را به گونه ای سر میکنند که تمام صورت آنها را به جز چشم بپوشاند. به همراه چارقد سربندی جهت محکم کردن یاشار روی سر بسته میشود. این سربند همان دستمال یزدی است که رنگ آن از مشکی و قرمز تشکیل شده است.
- شیلوار از قسمت های اصلی لباس کرمانجی است. شیلوار درواقع یک دامن پرچین است که برای دخترها به رنگ زرد یا نارنجی و برای بانوانی که مسن تر هستند به رنگ قرمز است. جنس شیلوار مخمل میباشد و دوخت آن با وجود چین های زیاد بسیار خوش حالت است. شیلوار توسط سکههای قدیمی یا دراو و نخ های رنگی، قیطان دوزی و دراودوزی شده و پایین آن را توسط ماخل یا نوارهای رنگارنگ دوردوزی میکردند. اندازه شیلوار غالبا تا پایین زانو میباشد اما ممکن است در بعضی ایل ها آن را خیلی بلند و تا ساق پا بدوزند. شیلوار بانوان کرمانج با توجه به سن آنها دارای تفاوت هایی است و در زیورآلات یا قد شلیوار ممکن است برای دختران با زنان میانسال فرق های جزئی ببینیم.
- جلیقه مورد استفاده زنان کرمانج جنسی از مخمل داشته و همانند برخی از زنان ثروتمند استان کرمانشاه، سکه هایی را به عنوان زینت به آن میدوزند، که البته این رسم کمرنگ شده است.
به غیر از این 5 قسمت اصلی، ممکن است در لباس زنان کرمانجی بخش های دیگری به نام کله و گار نیز دیده شود. کله به پوششی گفته میشود که جنسی از مخمل داشته و روی کراس پوشیده میشود. گار نیز به گوشواره های بلندی گفته میشود که زنان به دو سمت عرقچین وصل میکنند و زیر یاشار و سربند میبندند. جوراب زنان نیز با توجه به شرایط و نوع آب و هوا از جنس های گوناگونی تهیه میشود.
زنان کرمانجی معمولا در انتخاب شلیته، جلیقه و کراس دقت به خرج داده تا رنگ آنها هماهنگ باشد. علاوه بر موارد بالا، زنان کرد خراسان شمالی از زیورآلات بسیاری برای قسمت های دست و گردن و سر و روی لباس استفاده میکنند. از جمله این تزئینات، خرمهره هایی است که بر لبه جیب یا روی سربند میبندند. آویزهای طلا و نقره بر گوش، دستبندهای گوناگون با تزئیناتی از کهربا، عقیق و نقره، پیشانی بند با رنگ های مختلف، سینه ریز، سکه و قاب های دعا و قرآن از دیگر زیورآلات مورد استفاده کردهای شمال خراسان میباشد.
لباس مردان کرد خراسان شمالی نیز مانند پوشش مورد استفاده بانوان این خطه از رنگهای زیبای طبیعت الهام گرفته و مناسب با حال و هوای طبیعت این منطقه است. پوشش مردان شامل کهلاو (در زبان کردی به کلاه، کهلاو گفته میشود) لچگ (پارچه ای که روی سر بسته میشود.) و عرق چین نیز که زیر کلاه به سر میکنند.
پوشش قوم ترکمن خراسان شمالی
لباس مردان و زنان ترکمن شمال خراسان به طور عمده از پشم گوسفندان و ابریشم تهیه میشود.
لباس مورد استفاده بانوان ترکمن این خطه شامل کوتله، چاوک، یلک و چلپی است که به توضیح مختصری از هر کدام می پردازیم.
- کولته پوششی است مشابه کت که به صورت آویز روی دوش آنها قرار میگیرد و بیشتر در مراسم و مجالس از آن استفاده میکنند.
- به لباسی شبیه مانتوهای امروزی چاوک گفته میشود. پارچه مورد استفاده در چاوک از ابریشم به رنگ قرمز است و سرآستین و حاشیه های آستر زیر پارچه به صورت سوزن دوزی تزئین شده است.
- به لباسی از جنس ابریشم که به وسیله سکه و زیورآلات مزین میشود یلک میگویند. زنان ترکمن خراسان شمالی، یلک را روی سر می اندازند.
پوشش مردان ترکمن شمال خراسان شامل اچمک، دون و پاپوش است.
- اچمک به لباسی گفته میشود که دو قسمت داخلی و بیرونی داشته و قسمت خارجی آن به وسیله پارچه های سیاه رنگ با نقش های لوزی دوخته شده است. جنس اچمک از ابریشم است و رنگ های مختلفی دارد. قسمت داخلی اچمک از پوست بره مشکی رنگ درست میشود و در فصل زمستان و پاییز مورد استفاده مردان قرار میگیرد.
- دون جنسی از ابریشم داشته و رنگ آن قرمز تیره به همراه راه راه های مشکی است و سوزن دوزی مورد استفاده در آن از نوع قیطاندوزی میباشد. دون را با عرضی معادل دو سانتی متر در حاشیه سرآستین و کناره های لباس میدوزند.
- پاپوش مورد استفاده مردان خراسان شمالی چه ترکمن باشند و چه کُرد، معمولا از چرم طبیعی درست میشود و نوک آن نیز کمی روبه بالاست. این پاپوش سنتی به وسیله نخ های رنگی مختلف تزئین میشود و تسمه ها و بندهای بلندش آن را نسبت به کفش های سنتی دیگر مناطق متمایز میساخت. جهت زیباتر شدن چاروق یا کفش سنتی در نوک آن از یک منگوله و نخ هایی از جنس ابریشم با رنگ های مختلف استفاده میکنند.
البته این پای افزار و در کل لباس سنتی خراسان شمالی امروزه کمتر مورد استفاده قرار میگیرد. با گذر زمان و تغییر سلیقه افراد در نوع پوشش، جهت حفظ این گنجینه فرهنگی ارزشمند، بهتر است نقش ها و طرح های جدیدی در تهیه آن ها پیاده شود تا مورد پسند افراد جوان هم واقع شود.
قوم تات و ترک خراسان شمالی نیز با توجه به شرایط و نوع محل زندگی از پوشش های مختلفی استفاده میکنند که با عقاید دینی و فرهنگی این خطه کاملا متناسب است.
در صورتی که به خراسان شمالی سفر کردید میتوانید اقامتگاه بومگردی در خراسان شمالی را انتخاب کرده و از دیدنی های این استان مانند عمارت سردار مفخم و پارک بابا امان دیدن کنید.
دوشنبه 04 تیر 1403
دوشنبه 02 بهمن 1402
سه شنبه 28 آذر 1402
دوشنبه 08 آبان 1402
چهارشنبه 20 مهر 1401
چهارشنبه 17 آذر 1400
شنبه 09 مرداد 1400
یکشنبه 23 خرداد 1400
سه شنبه 28 اردیبهشت 1400