مهرشهر کرج قبل از سال 1340 شامل چند منطقه از جمله روستای حسین آباد افشار بود که امروزه با دو خیابان مهم و اصلی به نام شهرداری و ارم از مناطق قدیمی شهر کرج به شمار میرود. کاخ شمس یا کاخ مروارید در انتهای خیابان ارم در منطقه 12 مهرشهر واقع شده است. در سال 1382 شمسی کاخ مروارید با شماره ثبت 7067 در لیست آثار ملی ایران جای گرفت.
کاخ شمس در دوره پهلوی دوم احداث شد و همچنان به عنوان مکانی تاریخی برای گردشگران این منطقه پابرجاست. با احداث کاخ شمس، یک منطقه ویلایی و بلواری چهار بانده، پیرامون کاخ برای ساکنان آن منطقه تاسیس شد که از آن زمان به مهرشهر معروف شد.
زمینی که کاخ سلطنتی شمس در آن ساخته شده وسعتی به اندازه 111 هکتار دارد و گفته شده شمس پهلوی در این کاخ که معماری اروپایی در آن کاملا مشهود است، میزبان مهمانان ویژهای از کشورهای خارجی و شهرهای داخلی ایران بوده است. معماری و طراحی این کاخ، توسط موسسه فرانک لوید رایت و یکی از شاگردان ایرانی این بنیاد به نام عامری با نظارت شخصی آمریکایی به نام ویلیام کیس و طراحی وسلی پیترز در طی دو سال از سال 1345 تا 1347 انجام گرفت و هزینه ساخت آن مبلغ 1 میلیون دلار برآورد شد.
این کاخ با طراحی مشابه سفره ماهی که توسط صدفی احاطه شده، مساحتی به اندازه 2500 مترمربع داشته و به مدت 12 سال، محل سکونت خواهر محمدرضا شاه پهلوی بود. دلیل انتخاب این منطقه خوش آب و هوا برای ادامه زندگی ایشان، بیماری آسم بود.
کاخ سلطنتی مروارید برای سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز، نه تنها جزو با ارزشترین کاخهای تاریخی این استان بلکه در تمام ایران است و از جهت ویژگی و ساختار فنی از سایر کاخهای سلطنتی موجود برتری قابل توجهی دارد و به دلیل استفاده از تکنیکهای رنگ آمیزی، طراحی و ساخت می توان گفت که حتی از شیوه ساخت کاخ سعدآباد نیز پیشی گرفته است.
در طراحی بخش خارجی کاخ، دریاچه مصنوعی کوچکی دیده می شود که از سه جهت ساختمان را دربرگرفته و همانگونه که گفته شد طراحی بنای اصلی کاخ به شکل سفره ماهی میباشد، به طوری که این طراحی در محوطه بیرونی دریاچه و در قسمت شمالی کاخ به شکل بالههای سفرهماهی کاملا هویداست و در این قسمت دو گنبد بتنی به صورت تلفیقی قرار گرفته اند. کانسپت سقف کاخ در بخش های داخلی به شکل حلزون است و نورگیرهای متعددی شبیه دانههای مروارید در آن قرار گرفته است. از قسمت های گوناگون این کاخ میتوان به دفتر مخصوص شمس، سالن سینما، تالار پذیرایی، تالار طلایی بار، استخر، سالن بیلیارد، آبنما، اتاق خواب و محل نگهداری گونههای نادر پرندگان اشاره کرد. این بخش ها به صورت پشت سر هم و پی در پی در پیرامون فضای گسترده مرکزی تعبیه شده اند و برای وارد شدن به هر کدام از این بخش ها باید از راهرویی شیب دار استفاده کرد.
زیر گنبد ساختمان، بخش های استخر، پذیرایی، ورودی و سینما ساخته شده و دسترسی به بخش های دیگر توسط ترازهای گوناگون و پله و رمپ میباشد.
برای نشان دادن المان مروارید و خورشید از الگوهای متعددی استفاده شده و نقوش موجود در برخی لوازم مانند چراغ های دیوارکوب و سقفی و لوستر به صورت مدور است. این الگو در نورپردازی فضای بیرونی ساختمان کاخ و کف آن نیز دیده میشود.
از دیگر ویژگیهایی که در طراحی داخلی کاخ شمس به چشم می خورد کاربرد متنوع و متعدد از پلکسی گلاس در اندازه و شکل های گوناگون است؛ پلکسی گلاس ماده ای است که بدون قابلیت شکنندگی موجب عبور نور می شود.
اتاق صدف از اصلی ترین و مهمترین قسمت های کاخ مروارید است. فضای خارجی این اتاق به فرم حلزونی ساخته شده و دارای تزئینات مختلفی است. جنس بیرونی سازه بتنی کاخ شمس توسط نوعی پلاستر ویژه احاطه شده و فضای داخلی آن به وسیله مصالح شفاف، پارچه و سنگ مزین شده است.
کاخ شمس پهلوی از اشرافیترین سازه های زمان پهلوی با امکانات و تجهیزات کامل به شمار می رود. در احداث کاخ مروارید از هیچ گونه اصول معماری سنتی ایرانی پیروی نشده و شیوه ساخت و پلان آن به صورت کاملا غربی و اروپایی میباشد. معماری این بنا را میتوان قسمت مهمی از تاریخ معماری مدرن دانست.
سرگذشت کاخ شمس بعد از انقلاب
با پیروزی انقلاب، کاخ شمس ابتدا به بنیاد مستضعفان واگذار شد و پس از گذشت تقریبا 15 سال، بنیاد تعاون سپاه نگهداری و حفظ این بنا را عهده دار شد. سپس این بنیاد در ازای دریافت هزینه جهت صدور پروانه ساخت و ساز برای مساحت 80 هکتار از اراضی کاخ ساختمانهای مسکونی موجود در مجموعه کاخ سلطنتی مروارید را به سازمان شهرداری واگذار کرد. با گذشت زمان کاخ شمس با نام مجتمع اردویی، تفریحی شهید فهمیده به عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفت. مجموعه کاخ تا سال 1382 تحت مالکیت مجتمع شهید فهمیده قرار داشت و با بارش سنگین برف و عدم رسیدگی به مجموعه اعتراض و شکایت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری را به دنبال داشت و مجتمع شهید فهمیده به کار خود خاتمه داد. در سال 1393 اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان البرز، وسعتی به اندازه 30 درصد (معادل 27 هکتار از تمام مجموعه کاخ شمس) را تحت اختیار گرفت تا به بازسازی فضای مجموعه مرواید بپردازد و از این طریق امکان بازدید برای عموم مردم فراهم شد. اما کاخ مروارید امروزه در شرایط نامطلوبی قرار گرفته و جهت مرمت و ساماندهی به آن بودجهای به اندازه 200 میلیارد تومان لازم است و با وجود این که تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی استان البرز قرار دارد اما همچنان مالک اصلی آن مشخص نیست و سندی مبنی بر مالکیت این سازمان صادر نشده است. در قسمت های زیادی از بنای کاخ شاهد آسیبها و فرسودگی های جدی هستیم. تزیینات موجود در سردرها کنده شده، جداره ها دچار آسیبدیدگی شده، برخی از دربها شکسته، باران و نم قسمت هایی از سقف را دربرگرفته و نیز به دلیل عدم رسیدگی و قطع شدن آب باغ درختان کمیاب در محوطه کاخ زرد شده و در حال نابودی هستند.
ساعت بازدید از کاخ مروارید از 9 صبح تا 17 میباشد.
اقامت در کرج
در صورتی که از کاخ مروارید دیدن کردید و تمایل داشتید زمان بیشتری را در این منطقه بمانید میتوانید اجاره ویلا در کرج یا اجاره ویلا در کردان را انتخاب کرده و از جاذبه هایی همچون باغ فاتح، آبشار سنج و بام کرج دیدن کنید.
سه شنبه 01 آبان 1403
دوشنبه 06 آذر 1402
سه شنبه 19 مهر 1401
متاسفانه خرابه شد...
چهارشنبه 17 آذر 1400
شنبه 09 مرداد 1400
یکشنبه 23 خرداد 1400
شنبه 01 خرداد 1400