ویلاجار - مسجد دارالاحسان سنندج

یکی از معروف‌ترین آثار تاریخی سنندج مسجد دارالاحسان است که تحت عنوان مسجد جامع سنندج نیز شناخته می‌شود. این مسجد یکی از جاذبه های گردشگری غرب ایران است که مرکز مذهبی استان کردستان به شمار می‌رود. این مسجد زیبا نمونه بی نظیری از معماری اسلامی است و به چنان عظمتی ساخته شده که گلدسته های آن از تمامی نقاط شهر پیداست.

تاریخچه مسجد دارالاحسان

مسجد جامع سنندج توسط یکی از والیان کردستان به نام امان الله خان اردلان در سال 1226 تا 1232 هجری قمری ساخته شد. با توجه به کتب تاریخی، در آن زمان که فتحعلی خان قاجار بر ایران حکومت می‌کرد.

در زمانی که حکومت بر کردستان سلطه کاملی نداشت خانه پاشا که از حکمرانان تحت سلطه حکومت عثمانی بود به کردستان آمد و عمارت هایی از جمله دو منار بزرگ و مسجد و مدرسه بنا کرد. اما این بناها بعدها توسط والیان کردستان از بین رفت و مسجد جامع کردستان در مکان همان مسجد قبلی بنا شد.

امان‌الله خان اردلان با استفاده از درامد حاصل از باغهای خلیچیان هزینه های مربوط به مسجد و تحصیل طلبه ها را پرداخت میکرد. وی همچنین با این پول کار تعمیر و نگهداری مدرسه را نیز انجام میداد.

معماری مسجد

در طول گذشت زمانی بالغ بر یک قرن قسمت های زیادی از این مسجد دچار آسیب دیدگی و تخریب شد از این رو بسیاری از معماران زبده و توانای ایرانی از جمله حسن میناچی اقدام به مرمت این مسجد کردند. استاد میناچی با کاشی کاری های استادانه خود جان تازه ای به مسجد و دیوارهایش بخشید.

مصالح به کار برده شده در مسجد دارالاحسان بیشتر شامل لاشه، لوکه، باربر و کلنگی هستند که در کف و ستونها از آن ها استفاده شده. همچنین در تزئینات مسجد از چوب، سنگ و انواع کاشی و آجر استفاده شده است.

در شرق مسجد یک کتیبه مرمری در ایوان وجود دارد که روی این کتیبه قصیده های میرزا فتح‌الله خرم کردستانی حک شده. شعرهایی از شاعران دیگر نیز در جای جای مسجد به چشم می‌خورد که در برخی از آنها به تمجید از شکوه و زیبایی مسجد پرداخته اند.

نوع معماری مسجد حالت مکتب خانه ای و مدرسه ای دارد به طوری که بنای آن دارای 12 حجره برای طلاب علوم دینی است و در نمای برخی از حجره ها ایوان کوچکی با کاشی کاری های زیبا ساخته شده است. همچنین پنجره های چوبی و حکاکی شده که در این حجره ها قرار دارد نظر هر بیننده ای را به خود جلب میکند.

ایوان روبه قبله همان ایوان جنوبی مسجد است است که بسیار زیبا و با شکوه است و روی آن آیاتی از قرآن حکاکی شده است. ایجاد تزئیناتی با آیات قرآن در سراسر ستونها و دیوارها و قسمتهای مختلف مسجد از ویژگی های منحصر به فرد آن است.

راه های عبور و خیابانهایی در چهارسوی مسجد وجود دارد که به وسیله آنها مردم می‌توانند به مسجد وارد و از آن خارج شوند و بدون کوچکترین مشکلی به مسجد دسترسی داشته باشند.

کاشی‌کاری مسجد

قبلا به این مسئله اشاره کردیم که کاشی کاری هایی که در مسجد به کار رفته است در زیبایی و چشم نواز کردن آن نقش بسیار مهمی داشته است. همچنین اینگونه استنباط می‌شود که این کاشی ها نه تنها به عنوان قسمتی از تزئینات هستند بلکه گویی عایقی هستند که تمام دیوارهای مسجد را در بر گرفته و از آنها محافظت میکنند.

در بنای هیچ مسجد دیگری به اندازه این مسجد کاشی های زیبا و آجرهای لعابدار و رنگارنگ مشاهده نمیکنیم.

درباره شکوه و جلال مسجد جامع سنندج، نوشته‌های متعددی در کتب تاریخی ثبت شده که در بین آن‌ها مولف کتاب «حدیقه ناصریه» در مورد مسجد چنین نوشته است:

«امان الله خان ... مسجدی را در نهایت شکوه و استحکام بنا کرد. اسم این مسجد دارالاحسان و بسیار عالی و ممتاز و در و دیوار آن کاشی کاری است. شبستانی دارد که بیست و چهار عدد ستون سنگی در آن نصب شده، در کتیبه‌ی چهار دیوار این شبستان و کتیبه‌های اطراف ستون‌ها سه ثلث قرآن مجید را با کاشی به خطی که شبیه به خط کوفی است، نوشته‌اند که نهایت امتیاز را دارد و دو ایوان بزرگ که یکی رو به قبله دیگری رو به طرف مشرق در این مسجد بنا شده که خیلی بر رونق مسجد افزوده است. در نمای بیرونی مسجد ایوان‌های شرقی و جنوبی مسجد آیات بسیاری به کار برده شده که نشان از توجه سفارش‌دهنده، خطاط و کاشی‌کار است.»

تزئینات و اجزای سازنده مسجد از تنوع و گوناگونی زیادی برخوردار هستند که طوری که کار آسانی نیست هنگامیکه به جای جای این مسجد تاریخی چشم میدوزیم از آن گذر کنیم و نگاه خود را از زیبایی های آن بگیریم.

در بنای مسجد هیچ گونه تزئینی بدون قرینه سازی وجود ندارد. در حدود 150 بیت شعر وجود دارد که شرح کاملی از بنای مسجد جامع کردستان را بیان می‌کند و بسیاری از آنها به صورت کتیبه های سنگی در گوشه گوشه مسجد به کار رفته است.

امروزه مسجد جامع همچنان به عنوان محلی برای برگزاری نمازهای روزانه و نماز جمعه استفاده می‌شود. درهای مسجد در ساعات غیر از ادای نماز نیز به روی همه مردم باز است و بازدید از این مکان در تمام طول سال رایگان و بدون هیچ هزینه ای است.

مردم اصیل و نجیب کردستان آیین ها و مراسمات سنتی زیبایی دارند که پیشنهاد می‌کنیم قبل از سفر کردن به این منطقه در مورد آنها بدانید و با نوع پوشش و لباس های محلی کردستان که بسیار اصیل و زیبا هستند آشنا شوید.