آرامگاه حافظ، شاعر فرهیخته ایرانی که به حافظیه نیز شهرت دارد پر بازدید ترین جاذبه شیراز است که همه ساله مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی زیادی قرار می گیرد. مجموعه حافظیه نمادی از فرهنگ، ادب، هنر و تاریخ ایران است که در دل شهر زیبای شیراز قرار دارد.
خواجه شمس الدین محمد بن بهاءالدین حافظ شیرازی که به اختصار حافظ خوانده می شود و ملقب به لسان الغیب، ترجمان الاسرار، لسان العرفا و ناظم الاولیا نیز می باشد. وی در سال 727 هجری قمری چشم به جهان گشود و در سال 792 هجری قمری چشم از دنیا فرو بست. حافظ در طول زندگی اش به یکی از سخنوران مشهور جهان و شاعر فرهیخته قرن هشتم ایران تبدیل شد و غزلیاتی زیبا از خود به یادگار گذاشت. با ترجمه ی اشعار حافظ به زبان های اروپایی در قرن های 18 و 19 میلادی، نام او به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت و شهرتش دو چندان گشت تا جایی که امروز حافظ را نمادی از فرهنگ و ادب ایران می دانند و هر سال در بیستم مهر ماه مراسم بزرگداشتی برای وی برگزار می نمایند.
مقبره حافظ در شمال شهر شیراز، پایین تر از دروازه قرآن در خاک مصلی که از قبرستان های معروف شیراز می باشد، قرار دارد.
حافظیه با وسعت 2 هکتار دارای دو صحن شمالی و جنوبیست که این دو صحن به وسیله تالاری از یکدیگر متمایز شده اند. مجموعه عظیم حافظیه دارای 4 درب می باشد که درب اصلی آن در بخش جنوبی، دو درب در غرب و یک درب در شمال قرار دارد.
تالار حافظیه از جمله بناهای تاریخی شیراز می باشد که از دوران حکومت زندیه به جای مانده است و 56 متر طول و 8 متر عرض داشته و از 20 ستون سنگی، هر کدام به ارتفاع 5 متر تشکیل شده است. در گذشته تالار دارای 4 ستون و 4 اتاق بوده اما بعدها اتاق ها حذف گردیده اند. در بخش های شرقی و غربی تالار اتاق هایی قرار دارد که یکی متعلق به سازمان میراث فرهنگی و دیگری مربوط به دفتر آرامگاه می باشد.
آرامگاه حافظ و مجموعه حافظیه از گذشته با این معماری وجود نداشته و در طی حکومت های مختلف دستخوش تغییرات قرار گرفته است. با استناد بر نوشته های تاریخی برای اولین بار 65 سال پس از مرگ این شاعر فرهیخته، مقبره ای به صورت گنبد بر روی قبر وی ساخته می شود که در دوران صفویان و افشاریان این مقبره مورد بازسازی قرار می گیرد. اما در دوره حکومت زندیه، کریم خان زند بر قبر حافظ مقبره ای جدید بنا می کند و سنگ قبری مرمرین بر مزارش قرار می دهد که هنوز هم دیده می شود. این تغییرات و بازسازی های جزئی و کلی تا اواسط دوره ی پهلوی نیز ادامه داشت تا اینکه در سال 1314 رئیس وقت اداره ی فرهنگ فارس، سرهنگ علی ریاضی، طرح ساخت مقبره ی جدید حافظ را به اجرا در می آورد.
جالب است بدانید، طراح بنای حافظیه فردی فرانسوی به نام آندره گدار (André Godard) است که از جمله شرق شناسان بزرگی می باشد که به تاریخ و تمدن و هنر ایرانی علاقه ای بسیار دارد و همینطور از معماران و باستان شناسان به نام در جهان می باشد.
وی تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبای پاریس به پایان رسانده و در سال 1307هجری شمسی به دعوت دولت وقت و به منظور ساماندهی اداره کل باستان شناسی، نگهداری و مرمت بناهای تاریخی به ایران آمد. پس از 32 سال زندگی در ایران، علاوه بر بازدید و تهیه لیستی از آثار تاریخی ایران، اقداماتی به منظور حفظ و بازسازی این آثار انجام داد.
در گوشه گوشه این مجموعه عظیم، نشان و نمادی دیده می شود که هر کدام حرفی برای گفتن دارند.
در حین ورود به حافظیه، در محوطه ی جنوبی مجموعه قرار می گیریم که معرف دنیای مادی و ظواهر فریبنده آن می باشد. با بالا رفتن از پله ها وارد رواق بیست ستون یا تالار حافظیه می شویم. بالا رفتن از ایوان و نزدیک شدن به آرامگاه به منزله رهایی از هوای نفسانی و معراج عرفانی و سیر و سلوک در دنیای ملکوت می باشد.
آرامگاه حافظ در دل محوطه ای بسیار زیبا و باشکوه واقع شده که انبوهی از درختان سر سبز و بلند و باغ های گل آن را فرا گرفته است که سپری کردن هر لحظه در آن بسیار لذت بخش می باشد.
آرامگاه حافظ به صورت کلی، نمادی از خورشید می باشد و همچنین درون آن نمادهای دیگری دیده می شود. نمای بیرونی گنبد آرامگاه، به شکل کلاه درویشان ترک است و از آن با عنوان نماد آسمان یاد می شود. درون گنبد مجموعه ای از رنگ های عرفانی است که هر کدام نشان خاصی هستند و شامل آبی فیروزهای، نماد بهشت، سرخ ارغوانی، نماد شراب ازلی، سیاه و سفید، نماد شب و روز و قهوهای سوخته، نماد خاک می باشد.
مقبره حافظ در ارتفاع یک متری از سطح زمین قرار گرفته و پیرامون آن پنج ردیف، پلکان مدور وجود دارد که دسترسی به آن را امکان پذیر می نماید. بر بالای مقبره حافظ گنبدی شکوهمند قرار دارد که نمای بیرونی آن با ورق های مسی به صورت ترک ترکی و مانند کلاه قلندران و درویشان مزین شده و سقف آن نیز پوشیده از کاشی های رنگی معرق می باشد. گنبد آرامگاه رنگ سبز زیبایی دارد که در نظر اول توجه شما را جلب می نماید، این رنگ سبز در نتیجه ی ترکیب مس با اکسیژن و آب ایجاد شده و جلوه ی خاصی به آرامگاه بخشیده است.
هشت ستون سنگی یکپارچه با ارتفاع 5 متر و به شکل ستون های دوره کریمخان، این گنبد را بر فراز آرامگاه استوار ساخته اند.
جای جای مقبره به اشعار زیبای حافظ مزین شده است.
دور تا دور سقف، با هشت بیت غزل و به خط زیبای ثلث نگاشته شده که با این بیت آغاز می گردد:
حجاب چهره جان میشود غبار تنم خوشا دمی که از آن چهره پرده برفکنم
بر سنگ مرمرین روی مزار حافظ نیز اشعار دیگری از وی دیده می شود که به زیبایی هر چه تمام و با خط نستعلیق به دست حاجی آقاسی بیک افشار آذربایجانی نگاشته شده که با این بیت آغاز می گردد :
مژدهی وصل تو کو کز سر جان بر خیزم طایر قدسم و از دام جهان برخیزم
در بالای این سنگ و در میان نقش ترنجی نیز این عبارت به چشم می خورد:
انت الباقی و کل شی هالک
در قاب دور سنگ نیز غزلی با مطلع زیر دیده می شود :
ای دل غلام شاه جهان باش و شاه باش پیوسته در حمایت لطف اله باش
در دو گوشهی بالای سنگ دو مصراع زیر به چشم می خورد :
بر سر تربت ما چون گذری همت خواه که زیارتگه رندان جهان خواهد بود
و در گوشه ی پایینی سنگ دو مصراع زیر نگاشته شده :
چراغ اهل معنی خواجه حافظ بجو تاریخش از خاک مصلی
نکته بسیار جالبی در عبارت خاک مصلی این مصراع نهفته شده است که به حروف ابجد، تاریخ وفات حافظ را بیان می دارد.
بخش شمالی مجموعه را نمادی از دنیای ملکوت می دانند. در این بخش آرامگاه قرار دارد که نماد دست یافتن به حقایق و رمز و رازهای دنیا می باشد. این بخش 8 درب ورودی و خروجی دارد و آرامگاه نیز از 8 ستون سنگی تشکیل یافته است. استفاده از عدد 8 خود نمادی از زمان حیات حافظ یعنی قرن هشتم و هشت درب بهشت می باشد.
ایوان نیز نمادی از عالم ملکوت است چرا که در آن حجاب ها بر کنار رفته و مقبره که نمادی از خورشید و حقیقت است، نمایان می گردد. همچنین پایین آمدن از تالار حافظیه نمادی از تعظیم در برابر این خورشید فروزان می باشد. این تالار دارای دو ردیف پلکان است که هریک از آنها 9 پله دارد و در ادبیات فارسی، 9 عددی مقدس و معرف آسمان ها است.
لازم است بدانید که مقبره با شکوه و شگفت انگیز حافظیه در فهرست میراث فرهنگی کشور به ثبت رسیده است.
برای دسترسی به حافظیه می بایست به استان شیراز، شهر فرهنگ و ادب سفر کنید و از حافظیه در حد فاصل چهارراه حافظیه و چهارراه ادبیات دیدن نمایید.
یکشنبه 23 آبان 1400
چهارشنبه 03 شهریور 1400
سه شنبه 22 تیر 1400
حافظ افتخار ایران است و اشعار او باعث آرامش روح.
چهارشنبه 01 اردیبهشت 1400
سه شنبه 26 اسفند 1399
چهارشنبه 06 اسفند 1399
دوشنبه 06 بهمن 1399
یکشنبه 30 آذر 1399
سه شنبه 13 خرداد 1399
سوی من لب چه میگزی که مگوی
لب لعلی گزیدهام که مپرس
بی تو در کلبه گدایی خویش
رنجهایی کشیدهام که مپرس
همچو حافظ غریب در ره عشق
به مقامی رسیدهام که مپرس
👌🌹