اجاره ویلا و سوئیت - آپارتمان

از جمله مکان های دیدنی و تاریخی ایران که در استان گلستان قرار دارد، دیوار بزرگ گرگان میباشد. این دیوار بنا به دوره های مختلف، دیوار بزرگ اسکندر یا دیوار سرخ نام گرفته است.

یکی دیگر از نام هایی که دیوار بزرگ گرگان به آن شهرت دارد مار سرخ است. علت مشهور شدن این دیوار به مار سرخ، استفاده از آجرهای سرخ رنگ در ساخت هسته مرکزی و قسمت ‌های میانی دیوار می باشد. 

دیوار بزرگ گرگان در جهت شرقی - غربی با 200 کیلومتر طول ساخته شده و از کنار دریای خزر در ناحیه گمیشان آغاز و تا کوه ‌های گلیداغ در شمال ‌شرق کلاله به پایان می رسد.

پیش از آغاز تحقیقات علمی، برخی ساخت این دیوار را به اسکندر مقدونی نسبت می‌ دادند و برخی دیگر آن را متعلق به زمان کوروش هخامنشی یا دوران اشکانی می‌دانستند. از این دیوار در برخی متون به سد سکندر و سد نوشیروان نیز نام برده شده است.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند دیوار بزرگ گرگان همزمان با دیوار چین ساخته شده و علت ساخت هر دو آنها برای مقابله با گروهی از مهاجمان به نام هپتال ‌ها بوده است که از شمال وارد می ‌شدند. برخی بر این باورند که قدمت این دیوار به دوره‌ مادی، هخامنشی یا اشکانی باز می گردد اما بررسی های باستان‌شناسان نشان می ‌دهد قدمت این سازه تاریخی به اواخر دوره‌ ساسانی و بازه‌ زمانی 429 تا حدود سال 615 میلادی باز می گردد.

اکثریت مورخان معتقدند انوشیروان ساسانی این دیوار را ساخته اما گردیزی در زین ‌الخبار آغاز بنای آن را به یزد گرد اول و اتمام آن را به انوشیروان نسبت می‌دهد. پیروز، پادشاه ساسانی در سال های 459 تا 484 میلادی زمانی که با هون‌های (Hun) سفید در جنگ بوده مدتی را به طور مستمر در منطقه گرگان گذرانده ‌است؛ بنابراین احتمالاً او و یا پادشاه ساسانی دیگری برای محافظت از گرگان در برابر هون‌ ها این دیوار را بنا نهاده است. همچنین اتفاق نظر است که این دیوار برای جلوگیری از تاخت و تاز قبایل صحرانورد بنا شده بود.

به این علت که در زمان احداث دیوار گرگان، سطح آب دریای خزر از سطح فعلی آن پایین تر بوده، احتمال می رود برخی از بخش های این دیوار دفاعی اکنون در زیر آب باشد. جستجوهای سال 2007 در زیر آب های خلیج گرگان موجب کشف بخش هایی از دیواری به نام تمیشه شد که گمان می رود، این دو دیوار در جایی به یکدیگر برسند. حدس‌هایی نیز در این مورد وجود دارد که قسمت های یافت شده زیر آب دریا، بخش هایی از پادگانی بزرگ یا حتی بندری ساسانی باشد.

در حین بررسی های دیوار دفاعی گرگان اشیایی همچون سفال، شیشه و فلز یافت شد که از لحاظ تاریخی به سه دسته سفال خاکستری دوره اشکانی، سفال قرمز دوره اشکانی، سفال قرمز دوره ساسانی تقسیم می گردد.

در مورد جنس دیوار گفته های مختلفی وجود دارد: بلاذری آن را از سنگ و سرب، ابن فقیه از آجر و آهک، ابن خردادبه از آجر و گچ، فردوسی از سنگ و گچ، ثعالبی از سنگ مرمر و نجیب بکران از خشت پخته می داند. اما قسمتی از دیوار که در روستای گوگجه از خاک بیرون زده از آجرهای بزرگ ساخته شده است. 

طی بررسی ها و تحقیقات باستان شناسان ایرانی  و دانشگاه های ادینبورگ و دورهام، 150 کوره کشف شده در اطراف دیوار بزرگ گرگان و از ده ها میلیون قالب آجر استفاده شده که نشان دهنده وجود کارگاه صنعتی بسیار بزرگی برای احداث این دیوار می باشد. همچنین برای گرم کردن کوره‌ های غربی که در نزدیکی جنگل بودند از چوب‌ های جنگلی و برای کوره های شرقی که از جنگل فاصله داشتند از نی، خاک و خاشاک استفاده می شده است. 

با استناد به منابع تاریخی، ارتفاع این دیوار را 6 تا 10 متر می دانند که از وجود 6 متر آن اطمینان حاصل شده اما اطمینان از ارتفاع 8 تا 10 متری به تحقیقات بیشتری احتیاج دارد. همچنین به نظر می‌رسد ارتفاع 6 متر باید در تمام طول مسیر دیوار یکسان باشد زیرا ساسانیان برای جلوگیری از نفوذ دشمن حصارهای محکمی را ایجاد می‌کردند.

از دیگر تدابیر دفاعی می توان به خندق هایی با طول 200 و عرض 30 متر اشاره کرد که در مقابل این دیوار احداث شده است و در هنگام جنگ، آب گرگان ‌رود را که پشت دیوار گرگان جاری بود، به سمت خندق هدایت می‌کردند تا از ورود دشمن جلوگیری نمایند. علاوه بر این، یک سد نیز به نام کرگز روی دیوار گرگان ساخته شد تا آب مورد نیاز خندق تأمین گردد.

دیوار مار سرخ از دیوار هادریان که توسط امپراتور هادریان در مرز انگلستان و اسکاتلند ساخته شد طولانی ‌تر و از بسیاری از قسمت های دیوار چین، کهن ‌تر می باشد. در واقع این دیوار سومین دیوار بزرگ تاریخی (بعد از دیوار چین و دیوار سمیز آلمان) جهان و بزرگ‌ ترین دیوار آجری دنیا می باشد. همچنین طولانی ‌ترین اثر تاریخی ایران است که طی 90 سال بنا شده است. دیوار بزرگ گرگان از نظر طولی پس از دیوار چین، دومین دیوار طولانی در قاره‌ آسیاست؛ ولی در جهان پس از دیوار چین با حدود 6000 کیلومتر طول و دیوار سمیز با حدود 500 کیلومتر طول سومین دیوار طولانی جهان به شمار می آید.

بر اساس برآوردهای انجام شده 30000 سرباز می توانستند در طول دیوار بزرگ گرگان استقرار یابند و بررسی های انجام شده بر روی یکی از دژها و سربازخانه ها نشان می دهد که حداقل تا یک قرن پس از ساخته شدن، سربازان در آن حضور داشته اند اما پس از آن متروک شده است. از جمله دلایل متروک شدن این تأسیسات دفاعی را می توان نیاز به حضور سربازان بیشتر در نبرد با امپراتوری بیزانس یا مقاومت در برابر حمله اعراب دانست.

یافته های تاریخی نشان می دهند که مهندسی ایران و امپراطوری ساسانی به خوبی با مهندسی امپراطوری روم رقابت داشته و از آنها نیز پیشی گرفته است و می‌توان گفت دیوار بزرگ گرگان مستحکم‌ ترین دیوار دفاعی بوده که به دست معماران ماهر ایرانی ساخته شده است. 

از جمله ویژگی هایی که دیوار بزرگ گرگان را از دیگر دیوارهای بزرگ متمایز می نماید، مهندسی پیشرفته تر آن نسبت به دیوار چین و سیمز با وجود قدمتی 1700 ساله می باشد. در ساخت دیوار چین از سنگ، چوب و آجر استفاده شده، ولی تمام 200 کیلومتر دیوار گرگان از آجر ساخته شده است و این نشان از مهندسی قوی به کار رفته در این دیوار می باشد. 

لازم به ذکر است که دیوار بزرگ گرگان در فهرست میراث کشور به ثبت رسیده و اقدامات ثبت جهانی آن در یونسکو در حال انجام می باشد. 

برای دسترسی به دیوار بزرگ و تاریخی گرگان می بایست به استان گلستان، شهرستان گرگان سفر کنید و در بخش غربی گنبدکاووس از این دیوار دفاعی باستانی دیدن نمایید.