برج طغرل از جمله برج های تاریخی است که در شهرری استان تهران قرار دارد.
برج طغرل از زمان حکومت سلجوقیان به جا مانده است و با مساحت 48 متر مربع و ارتفاع 20 متر در باغی واقع شده است.
بدنه برج طغرل، استوانه ای شکل با اسکلتی از خشت و آجر است که قطر خارجی آن 15 متر و قطر داخلی آن یک متر می باشد. خشت به کار برده شده در ساخت برج از زاج، خاک و سفیده تخم مرغ بوده که موجب استحکام هر چه بیشتر بنا می گردد.
وقتی نمای خارجی برج طغرل را نگاه می کنید 24 کنگره آجری زاویه حاده و مقرنس آجری زیبایی در راس برج مشاهده می نمایید.
ضخامت دیواره برج از ابتدا تا انتهای آن متغیر است، به صورتی که تا ارتفاع 4 متری دیواره قطور و از این ارتفاع به بالا دیواره توخالی می باشد. در بخش شمالی نیز پلکانی برای ارتباط میان بخش پایینی و بالایی برج قرار دارد.
برج دارای دو درب می باشد که یکی در بخش شمالی و دیگری در بخش جنوبی قرار دارد که سردر آنها را به روش رازی کار کرده اند. دیواره تو خالی بخش بالایی برج، قوس ها و درب هایی به شیوه رازی دارد که موجب استحکام و مقاومت هر چه بیشتر برج می گردد.
کانال هایی برای چرخش هوا در کنار دیواره ها قرار دارد که مانع رطوبت زدگی و خرابی دیوارها می گردد. سردابه ای نیز در زیرزمین بنا وجود دارد که موجب سلامت پی برج می شود.
در گذشته بر فراز برج، گنبدی مخروطی قرار داشته که در اثر رانش زمین از بین رفته است. در بخش غربی نمای بیرونی خارجی برج طغرل درب کوچک چوبی قرار دارد که در آن راه پله ای برای صعود به برج تعبیه شده است.
برج طغرل دارای کاربردهای متنوعی بوده که از شیوه معماری آن نیز مشخص است. کاربردهای برج شامل ساعت، پژواک صدا و راهنمایی مسافران می باشد که مختصری در رابطه با هر یک توضیح می دهیم.
کنگره های بدنه بیرونی برج، نوعی ساعت به شمار می آمده که تعداد آنها به 24 عدد یعنی به تعداد ساعات شبانه روز بوده است. هر کدام از این کنگره ها نماد یک ساعت است که به ترتیب از طلوع خورشید و از سمت شرق آغاز و درست در زمان اذان ظهر که خورشید بر نصف النهار قرار می گیرد؛ خورشید در این زمان به طور دقیق در بالای سردر جنوبی برج می باشد که این علت شمالی جنوبی ساخته شدن درب های برج نیز است؛ از ظهر به بعد نیز کنگره های بخش غربی برج روشن می گردند.
در هنگام غروب ساعت با نور مهتاب کار می کند و تشخیص زمان در شب سخت تر شده و با علم ستاره شناسی انجام می گیرد. در روزهای ابری نیز به دلیل نبودن خورشید ساعت کار نمی کند.
اگر در نقطه مرکزی فضای داخلی برج بایستید و سخن بگویید، صدا به گونه ای پخش می گردد که به نظر می رسد با چندین میکروفون صحبت می نمایید. پژواک صدا از ویژگی های بی نظیر برج طغرل می باشد که از آن برای سخنرانی بزرگان و شاهان استفاده می کردند.
یکی از دیگر کاربردهای برج طغرل، راهنمای مسافران می باشد، در گذشته با برافروختن آتش بر فراز برج، مسافران را از دور راهنمایی می کردند تا مسیر خود را بیابند. از آنجایی که شهر ری در مسیر شاهراه ابریشم قرار داشته، برج طغرل به عنوان راهنمایی برای مسافرانی که از خراسان به ری می آمدند، بوده است.
بر اساس تحقیقات و بررسی های منوچهر آرین، محقق خراسانی از آن جهت به این بنا برج گفته می شود که در روزگاران قدیم بر اساس سایه هایی که بر روی برج طغرل و دریچه های گذر نور خورشید می افتاد برج (ماه) را تشخیص می دادند زیرا که ارتفاع خورشید در هر ماه (برج) متفاوت بوده و بر اساس اندازه گیری سایه ها می توانستند برج (ماه) را مشخص گردانند.
برج طغرل در دل باغی عظیم قرار دارد که دو درب در شمال و جنوب دارد. اگر از درب شمالی وارد باغ شوید حوض آب کوچکی را می بینید که موجب زیبایی هر چه بیشتر باغ شده است. همچنین در ضلع غربی حوض آرامگاه مرمرین استاد بزرگ ادبیات و فرهنگ فارسی میر سید محمد محیط طباطبایی قرار دارد.
ناصرالدین شاه قاجار در پایان سی و پنجمین سال حکومتش دستور مرمت این بنا را داد و ابوالحسن خان معمار باشی مرمت آن را به عهده گرفت و با بازسازی آن مانع از نابودی برج گشت. متأسفانه طی این بازسازی، کتیبه کوفی بنا و ظرافت کاری های برج از بین رفت. بازسازی برج طغرل در دهه 70 آغاز شد و در سال 1379 به پایان رسید.
چندی از مورخین بر این باورند که این برج، آرامگاه طغرل بیگ سلجوقی می باشد زیرا که در کتاب مجمل التواریخ نیز محل وفات وی را شهر ری عنوان کرده اند. برخی دیگر برج طغرل را آرامگاه یکی از فرزندان تیمور لنگ و همسرش شادالملک می دانند. همچنین حسن کریمیان مولف کتاب جامع ری باستان، در کتاب خود بنای برج را متعلق به فخرالدوله دیلمی می داند.
در رابطه با برج در برخی منابع به این شرح آمده که:
در سال 454 قمری طغرل دختر قائم خلیفه را خواستگاری کرد و اما خلیفه رضا نداده و سرسختی نشان داده تا اینکه صلاح را در رضایت دید و دخترش را به همسری طغرل روانه تبریز کرد و از آنجا سلطان قصد ری کرد اما گرمای هوا وی را به سمت ییلاق تجریش کشاند. در رمضان 455 هجری او در ییلاق درگذشت و دختر خلیفه بغداد به دیار خود بازگشت. تابوت طغرل را به ری بردند و در آنجا مزاری مجلل برایش تدارک دیدند که می گویند برج طغرل قسمتی از آن است.
محمد محیط طباطبایی ادیب معاصر و پدر تاریخ ایران که در سال 1371 درگذشت و مقبره وی در این بنا می باشد، معتقد بوده که این بنا متعلق به ابراهیم خواص است.
برج طغرل در سال 1310 هجری شمسی در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
برای دسترسی به برج طغرل می بایست به تهران، شهر ری، خیابان ابن بابویه، مقابل سردر شرقی ابن بابویه سفر نمایید که برای رسیدن به شهرری می توانید از مترو نیز استفاده نمایید.
چهارشنبه 19 آبان 1400
سه شنبه 02 شهریور 1400
دوشنبه 21 تیر 1400
دوشنبه 03 خرداد 1400
دوشنبه 25 اسفند 1399
دوشنبه 04 اسفند 1399
یکشنبه 05 بهمن 1399
شنبه 29 آذر 1399
دوشنبه 12 خرداد 1399