ارگ کریم خان از جمله جاذبه های تاریخی شیراز است که به دستور کریم خان زند، پایه گذار خاندان زندیه در سال 1108 هجری قمری بنا شده است.
ارگ کریم خان به زندان کریم خان نیز مشهور است و از بناهای برجسته و با شکوه به جا مانده از سلسله زندیان می باشد که هر ساله مورد بازدید بسیاری از گردشگران قرار می گیرد.
در سال 1350 این ارگ به سازمان میراث فرهنگی واگذار شد که از چندین سال قبل بازسازی آن آغاز شده و پس از اتمام بازسازی ها به عنوان موزه بزرگ فارس مورد استفاده واقع می شود.
کریم خان زند در سال 1108 هجری قمری از ماهرترین معماران و هنرمندان دعوت به عمل آورد تا با استفاده از بهترین مصالح طی مدت زمانی اندک این ارگ با شکوه را بسازند.
ارگ کریم خان طی دوره های مختلف کاربردهای متفاوتی داشته است از جمله اینکه در زمان حکومت زندیان محل زندگی پادشاه بوده، در دوره قاجاریه از آن به عنوان محل زندگی فرمانروایان محلی استفاده می شده و در زمان سلطنت پهلویان نیز آن را به زندان تبدیل کرده بودند.
مساحت بنای ارگ 4000 متر است که در وسط محوطه ای با وسعت 12800 متر مربع قرار دارد. بخش بیرونی ارگ از چهار دیوار رفیع 12 متری تشکیل شده که این چهار دیوار به وسیله 4 برج آجری دایره ای شکل به یکدیگر وصل شده اند. ارتفاع هریک از این برج ها 14 متر است.
بیشترین مصالحی که در ساخت این بنا استفاده شده، سنگ و گچ است. ضخامت دیواره های ارگ در بخش های پایینی سه متر و در بخش های بالایی 2.8 متر می باشد.
طراحی ارگ به صورتی انجام شده که قابلیت مسکونی و نظامی را توأمان دارا می باشد. دیوارهای محکم و بسیار بلند بیرونی، جان پناه ها تعبیه شده در بالای دیوار برای استقرار سربازان و تیراندازان در هنگام نبرد و همچنین خندقی که در گذشته بیرون از ارگ حفر شده همگی نشان از این امر دارند.
ارگ کریمخان به شکل ذوزنقه ناقص ساخته شده است و دلیل این طراحی این بوده که در هنگام ساخت متوجه میشوند نوع خاکی که در بخش شمالی غربی وجود دارد نا مناسب است و برج در این قسمت نشست میکند و در نتیجه بنا به سمت غربی زمین کشیده شد
برج های متصل کننده دیواره ها دارای سه طبقه و راه پله مدوری برای دسترسی می باشند. در طبقات برج ها دو اتاق وجود دارد که یکی از آنها برای استراحت سربازان و دیگری برای نگهداری اسلحه ها مورد استفاده بوده است.
بخش هایی از ارگ که مسکونی می باشند در قسمت های شمالی، غربی و جنوبی قرار دارند که هر یک دارای یک ایوان با دو ستون سنگی (در زمان قاجاریه ستون های سنگی ایوان های غربی و جنوبی با یکدیگر جایگزین شدند) و شش اتاق مسکونی در دو سمت می باشند که به مقرنس و تزئیناتی دیگر مزین گشته اند. در جلوی هر ایوان حوض چهارگوشی دیده می شود که آب آن ها از قنات رکن آباد معروف به رکنی تأمین می گردد؛ متأسفانه با از بین رفتن قنات سیستم آبرسانی ارگ نیز از بین رفته است. آب قنات رکن آباد با توجه به املاح معدنی از بهترین آب های شیراز بوده است.
در ساخت بنای داخلی نکته جالبی وجود دارد که تمامی اتاق های بنا به یکدیگر راه ارتباطی دارند. در ارگ، شاه نشین های متعددی ساخته شده که هر یک استفاده به خصوصی دارند. شاه نشین شمالی برای استفاده در زمستان، شاه نشین اصلی در بخش غربی به همراه حوض عظیمی در مقابل آن برای استفاده در تابستان و شاه نشینی دیگر که در تمام فصول مورد استفاده قرار می گیرد.
در بخش شرقی بنا که ورودی آن به ورودی اصلی ارگ معروف می باشد تابلو عظیم کاشی کاری از صحنه رزم رستم و دیو سفید نصب شده (این تابلو در زمان قاجاریه به بنا اضافه شده است)، حمام خصوصی پادشاه و امکانات رفاهی دیگر در این بخش قرار دارند.
حمام ارگ همچون سایر حمام های باستانی دارای سه بخش سربینه (رختکن)، گرم خانه و خزینه می باشد. ورودی حمام ارگ، سربینه است که سکوهایی برای نشستن و تعویض لباس دارد که در مرکز آن نیز یک حوض هشت گوشه دیده می شود، در گوشه ای از رختکن نیز فضایی ایجاد شده که از آن به منظور تهیه چای و قلیان استفاده می کردند. سربینه از طریق دالانی به گرم خانه منتهی می گردد و در خزینه نیز دیگ مسی عظیمی بر روی آتش قرار گرفته و دو حوضچه آب ولرم وجود دارد.
لازم به ذکر است که این بنای تاریخی در سال 1351 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
برای دسترسی به ارگ کریم خان می بایست به استان فارس، مرکز شهر شیراز، خیابان کریم خان زند و نبش میدان شهدا (شهرداری) سفر نمایید.
سه شنبه 18 آبان 1400
دوشنبه 21 تیر 1400
یکشنبه 20 تیر 1400
دوشنبه 03 خرداد 1400
دوشنبه 30 فروردین 1400
دوشنبه 25 اسفند 1399
دوشنبه 04 اسفند 1399
یکشنبه 05 بهمن 1399
پنج شنبه 27 آذر 1399
دوشنبه 12 خرداد 1399