گنبد جبلیه (Jabaliyeh) که به گنبد گبری نیز مشهور می باشد یکی از بی نظیر ترین بناهای شهر کرمان بوده و هنر معماری ایرانی را به نمایش گذاشته است.
گنبد جبلیه در بخش غربی میدان صاحب الزمان (عج) قرار دارد و قدمت آن به اواخر دوره حکومت ساسانیان و اوایل دوره اسلامی باز می گردد. این گنبد، استحکام و مقاومت بسیار بالایی دارد که علت آن را به کار بردن شیر شتر به جای آب می دانند.
گنبد جبلیه به شکل هشت ضلعی و تماما از جنس سنگ می باشد. در هشت سوی گنبد جبلیه، هشت در به پهنای دو متر بنا شده که در حال حاضر تنها از یک درب آن استفاده می شود.
سقف گنبد آجرین می باشد و فضای داخلی آن به گچ بری زیبایی مزین شده که متأسفانه بخشی از آن از بین رفته است. در بخش های پایینی نیز اگر تزئیناتی وجود داشته امروزه چیزی از آن به جا نمانده است. دیواره ها نیز در فضای داخلی از جنس آهک و در فضای بیرونی از سنگ لاشه همراه با ملات گچ ساخته شده اند.
متأسفانه از تاریخ و همچنین هدف از ساخت این بنا، اطلاعات دقیقی موجود نمی باشد. سر پرسی سایکس در کتاب خود با نام هشت سال در ایران در رابطه با گنبد جبلیه اینگونه آورده است:
از قبرستان که رد می شوید یک ساختمان هشت ضلعی سنگی خواهید دید که گنبدی به شکل دو هلال بر آن قرار گرفته و قطر داخل آن 18 فوت و هر طرفی نیز 18 فوت و نوک آن آجری و منتهی الیه آن دایره می باشد. این محل را جبلیه می نامند و تنها ساختمان سنگی کرمان همین گنبد جبلیه است.
ایرانیان بر این باورند که گنبد جبلیه در گذشته آتشکده و یا مقبره یکی از زرتشتیان بوده است. برخی نیز معتقدند این گنبد محل دفن سید محمد تباشیری می باشد.
بعضی گنبد جبلیه را متعلق به دوره حکومت سلجوقیان می دانند اما این گفته درست نیست. جبلی از تغییر کلمه گبری بوجود آمده و بنا بر قواعد اشتقاق های فارسی گ به ج تغییر یافته است. قدمت این گنبد را از نام یعنی گبر حدس زده و آن را متعلق به تاریخ قبل از اسلام و از بناهای زرتشتی و گبری می دانند.
با وجود اینکه معماری بنا به آتشکده شباهتی ندارد اما از سبک معماری به کار رفته در ساخت گنبد می توان نتیجه گرفت به اواخر دوره ساسانیان مربوط بوده و در اوایل دوره اسلامی بازسازی شده است.
در پیرامون گنبد جبلیه جنگلی مملو از درختان سرو و کاج وجود دارد که به جنگلی قائم معروف بوده و یکی از تفرجگاه های کرمان به شمار می آید.
لازم به ذکر است که گنبد باستانی جبلیه در سال 1316 هجری شمسی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و در سال 1383 نیز پس از بازسازی به گنجینه جبلیه تغییر یافته است. پس از تغییر نام گبند به گنجینه، در آن کتیبه هایی را به نمایش گذاشتند. در میان کتیبه های موجود می توان به کتیبه مسجد آبدر اشکان رابر بافت اشاره کرد. این کتیبه از جمله باستانی ترین کتیبه های این گنجینه می باشد که به بنای یادبود یک مسجد در ارتفاعات شمال شهر رابر آبادی آبدر اشکان (اشکون) واقع در شهرستان بافت تعلق دارد. این کتیبه از سنگ طبیعی بوده که بر آن نوشته ای با خط کوفی حک شده است.
یکی دیگر از آثار این گنجینه، کوچکترین سنگ قبر کشف شده در استان کرمان می باشد. این سنگ قبر در سال 1377 توسط احمد ایلاقی کشاورز دهستان قائم آباد کشف و به سازمان میراث فرهنگی استان کرمان داده شد.
در میان سنگ قبرهای نگه داری شده در گنجینه جبلیه، سنگ قبر میرزا آقاخان، پسر میرزا احمد علی خان وزیری، نویسنده تاریخ کرمان نیز وجود دارد که دکتر باستانی پاریزی مورخ معاصر کرمانی گفته وی در امر تالیف کتاب تاریخ کرمان با پدرش همکاری مشارکت داشته است.
تعدادی وقف نامه سنگی نیز در گنجینه جبلیه نگه داری می شود. یکی از این وقف نامه ها، کتیبه وقف آتشکده روستای قناتغستان مربوط به سال 1282 هجری قمری می باشد. این وقف نامه بعد از تخریب آتشکده، بوسیله کارشناسان سازمان میراث فرهنگی استان کرمان به این سازمان انتقال یافت و در حال حاضر در گنجینه جبلیه می باشد.
برای دسترسی به گنبد جبلیه می بایست به استان کرمان، خیابان شهدا سفر نمایید.
یکشنبه 20 آبان 1403
یکشنبه 16 آبان 1400
دوشنبه 01 شهریور 1400
شنبه 19 تیر 1400
یکشنبه 02 خرداد 1400
دوشنبه 30 فروردین 1400
دوشنبه 25 اسفند 1399
یکشنبه 03 اسفند 1399
شنبه 04 بهمن 1399
چهارشنبه 26 آذر 1399
دوشنبه 12 خرداد 1399