حمام علی قلی خان که امروزه به موزه مردم شناسی تغییر کاربری یافته و موزه حمام علی قلی خان نام گرفته در اصفهان و در محله علی قلی آقا قرار دارد.
این حمام باستانی نشان دهنده معماری بی نظیر ایرانی در دوره حکومت صفویان می باشد. این مجموعه باستانی شامل بازار و چهار سوق، مسجد، مکتب خانه، حمام، زور خانه، کاروان سرا و دکان های کسبه مختلف بوده که متاسفانه در گذر زمان بخش هایی از مجموعه تخریب و بناهایی جدید به جای آنها ساخته شده است.
حمام علی قلی آقا توسط علی قلی آقا یکی از درباریان دوره پادشاهای شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی در سال 1125 هجری قمری بنا شده است.
در بنای حمام قسمت هایی شامل دو حمام بزرگ و کوچک و فضای چال حوض وجود دارد. هر یک از این حمام ها دارای بخش های سربینه و گرم خانه می باشند.
این حمام هر روزه از سحرگاه تا نیم روز برای مردها و از ظهر تا غروب در اختیاز زنان بوده است. در دوره قاجاریه نیز ثروتمندان و افراد با نفوذ، حمام را برای ساعاتی اجاره می کردند که در این صورت مردم عادی اجازه ورود به گرمابه را نداشتند.
این حمام به گونه ای طراحی شده که از سوختن چوب و زغال، مخزن آن گرم شده و دود حاصل نیز وارد لوله هایی می شود که در کف تعبیه شده اند و از آن هم برای ضد عفونی و هم برای گرم کردن دیگر بخش های حمام استفاده می شود؛ به عبارتی می توان گفت از کمترین انرژی بیشترین بهره برداری صورت می گرفته است.
یکی دیگر از ویژگی های عجیب موجود در ساخت حمام علی قلی خان در آن دوره تاریخی، وجود سنگ های یک تکه و سفید رنگی به اندازه یک متر بوده که در فراز آنها برجستگی هایی به شکل آج قرار داشته و از آنها به عنوان ماساژور استفاده می کردند. به صورتیکه سنگ ها همچون تکیه گاه صندلی و عمود بر حوضچه قرار داشتند و از حفره های فراز آن آب گرم بر روی سطوح آجدار جریان می یافته و به صورت یک ماساژور عمل می کرده است.
در حمام، آب به علت اختلاف سطح میان مخازن، حوضچه ها و فواره ها و طراحی شیب دار لوله ها جریان می یافته است. یکی از زیبایی های این حمام وجود فواره ها و جوی های آب متعددیست که در جای جای حمام به چشم می خورد. از عملکرد این فواره ها صدای دلنشین آب در فضای حمام ایجاد شده و ساعاتی آرامبخش را پدید می آورده است.
روشنایی و نور حمام نیز از طریق روزنه های ایجاد شده در سقف گنبدی حمام تأمین می شده که در این روزنه ها شیشه های محدبی و عدسی شکل کار گذاشته شده اند. وجود شیشه های محدب هم موجب شکست نور و روشنایی حمام شده و هم از اتلاف انرژی جلوگیری می نماید. در حقیقت مهندسان و معماران حمام از خاصیت ذره بین، به صورت عکس استفاده نموده و حمام را روشن ساخته اند. ویژگی شگفت دیگر این است که شیشه ها نور را تنها از یک سو عبور می دهند و کسی از خارج حمام نمی تواند داخل آن را ببیند.
حمام، ورودی عظیمی به شکل هشت ضلعی داشته که به هشتی مشهور می باشد. پس از گذر از هشتی، دو راهروی عمود بر هم به بینه (رختکن) منتهی می شود. بینه یک هشت ضلعی کاملا عظیم است. پوشش طاق و گنبد حمام بر روی هشت ستون سنگی استوار شده که روشنایی بینه از طریق نورگیرهای شیشه داری به نام جام گاه در سقف تأمین می گردد.
سربینه به وسیله راهرو موربی به گرمخانه منتهی می شود. در بخش دیگر این راهرو قسمتی به نام لنگ شوی خانه و سرویس بهداشتی قرار دارد.
گرمخانه حمام به شکل مستطیل بوده و بر روی هشت ستون سنگی قرار گرفته است. کف گرمخانه از جنس سنگ های مرمر بوده که زنبورک هایی در زیر آن وجود دارد. بوسیله تون هوای گرم وارد زنبورک ها می شده و کف گرمخانه را گرم می کرده است. گردا گرد گرمخانه تا ارتفاع 146 سانتی متر به کاشی کاری و نقش گل و مرغ و اسلیمی مزین گردیده است.
از گرمخانه با پیمودن چندین پله به خزینه می رسید. در دو سوی خزینه، جایگاه های استحمام اختصاصی وجود دارد که به شاه نشین معروف می باشد.
در بخش جنوبی گرمخانه ساختمان چهار حوض و در دو سوی آن نیم هشتی های زیبایی قرار دارند که به آن ها شاه نشین غربی و شرقی گفته می شود.
استخر موجود در حمام در ابعاد 13 در 5 و در عمق 1.25 متر ساخته شده است. دیواره های این بخش از حمام تا ارتفاع 168 سانتی متر به کاشی کاری هفت رنگ و با طرح های درخت سرو و شکوفه، ترکیب بندی هایی با نقوش درختان میوه و گل و بوته و اسلیمی به زیبایی مزین شده است.
بر روی یکی از دیوارهای مشرف به گرماخانه تابلویی کاشی کاری دیده می شود که بر روی آن نقش مردی ایستاده با عمامه و عصا به دست حک شده و مربوط به دوره صفویه می باشد؛ احتمال می رود که این تصویر به بانی حمام یعنی علی قلی آقا تعلق داشته باشد.
حمام کوچک نیز همانند حمام بزرگ اما در مقیاس کوچکتری ساخته شده است. آب مورد نیاز این بخش از چاه گاو تأمین می شده است.
از دیگر بخش های موجود در حمام علی قلی آقا می توان به سیستم گرمایش آن شامل تون (آتشدان)، انبار سوخت، تیان (ظرف مخصوص گرم کردن آب) و گودال جمع آوری خاکستر اشاره کرد که در بخش غربی حمام قرار دارد. سیستم دفع فاضلاب نیز به روش گنداب طراحی شده است.
امروزه از حمام علی قلی آقا با مساحت 983 متر مربع به عنوان موزه مردم شناسی استفاده می شود و سالانه مورد بازدید بسیاری از گردشگران و مسافران قرار می گیرد.
برای دسترسی به موزه حمام علی قلی آقا می بایست به استان اصفهان، خیابان بید آبادی، محله علی قلی خان سفر نمایید.
یکشنبه 20 آبان 1403
کنار حمام هم یه بازارچه هست که اونم جالبه
یکشنبه 16 آبان 1400
یکشنبه 31 مرداد 1400
شنبه 19 تیر 1400
یکشنبه 02 خرداد 1400
دوشنبه 30 فروردین 1400
دوشنبه 25 اسفند 1399
یکشنبه 03 اسفند 1399
شنبه 04 بهمن 1399
چهارشنبه 26 آذر 1399
دوشنبه 12 خرداد 1399