قوم ترکمن از جمله اقوام کوچ رو و چادر نشین می باشند که بعدها در برخی از مناطق یکجا نشین شده اند. ترکمن های کوچ نشین آداب و رسوم و نوع زندگی ویژه ای دارند که با یکجا نشینی آن را با خود به خانه ها و روستاها برده اند.
اصیل ترین خانه ترکمن ها آلاچیق هایشان می باشد که در دوره های دامداری و کوچ نشینی از آن ها به عنوان مأمن استفاده می کردند.
این آلاچیق ها در زبان محلی آغاج اوی نام دارند. آغاج اوی به نام های دیگر مثل " آق اوی " یا " قره اوی " معروف است. آغاج اوی در زمان فعلی مورد استفاده قرار نمیگیرد ولی بخشی از فرهنگ و سنت ترکمن هاست.
این خانه ها به روش خاصی ساخته میشوند و به همین دلیل میتوانند در طی سال های طولانی از ساکنین خود در مقابل گرما و سرما محافظت کنند. از نظر ترکمن ها این خانه، نماد سخاوت و سلامتی است و بسیار محبوب است.
آغاج اوی دارای اجزای مختلفی از جمله: تاریم، کچه، یاقا، قامیش، تارپ یاپار، دورلوق، ایشیک، دوزی، قازیق، توینوک، اوق، قازیق و ... میباشد.
برپا کردن اوی ها به عهده زنان می باشد. برپایی آلاچیق ها و انجام تزئینات داخلی آن مراسم ویژه ای همراه دارد که نشانگر طرز خاص زندگی ترکمنی می باشد. مراسم برپا کردن اوی زمانی آغاز می شود که از تفنگ ها تیر شلیک می شود. پس از آن چوب های اطراف تاریم را می گذارند. در این هنگام صدای سم کوبیدن اسب ها، صدای گلوله و صدای شانه زدن دختران زیبای ترکمنی بر روی قالی ها سمفونی بی نظیری را اجرا می نماید.
پس از اینکه تاریم ها گذاشته شد اوق که چوب بالای تاریم است به آن وصل می گردد. محل اتصال این دو به صورت ضربدر است که به آن دول گفته می شود. با اتصال اینها به یکدیگر اسکلت استوانه ای شکلی ایجاد می شود. پس از این سقف بالای اوی که توی نیگ نام دارد به اسکلت وصل می نمایند. دیگر تنها کاری که به جا می ماند نمد پوشی است و آن نیز بر عهده جوانان داخل آلاچیق می باشد. قبل از نمد پوشی، جوانان داخل آلاچیق رقص خنجر را اجرا می نمایند و با انجام این کار، آغاز زندگی جدید را به صاحب خانه تبریک می گویند و زنان نیز هدایایی همچون پارچه را بر فراز توی نیگ می آویزند تا جوانان با پرش آنها را بگیرند.
در نهایت نمد بر روی چوب ها کشیده می شود و آن را با طناب پهن به خصوصی به نام قولانگ که شبیه به کمربند است، می بندند و اضافه طناب را در بالای سقف آویزان نگه می دارند. در هنگام توی نیگ باغ که همان وزش بادهای شدید صحرایی می باشد، کیسه های شنی و یا هاون چوبی را به طناب می آویزند تا سقف در برابر باد مقاوم گردد. همچنین درب اوی را در جهت مخالف باد قرار می دهند که اغلب به سمت جنوب می باشد.
در مجاورت درب اوی اجاق هایی قرار می دهند که از آن به منظور گرم کردن و پخت غذا و نان استفاده می شود. برای تهیه نان، خمیر را در داخل آتش نسبتا ملایم اجاق قرار می دهند تا پخته شود، در کنج اوی تالارچه ای وجود دارد که بورتلار نام دارد. کف آلاچیق را با گیاهی به نام قلدرقن می پوشانند تا از نفوذ رطوبت جلوگیری نماید و در مجاورت آلاچیق برای ذخیره آذوقه و گرفتن شیر، پنیر و کره حصاری تعبیه می نمایند که به آن چالی گفته می شود
نمد پوشی، از دو لحاظ دارای فایده می باشد؛ در سرمای زمستان از آن به عنوان عایق گرما و در گرمای تابستان از آن برای جلوگیری از تابش نور مستقیم استفاده می نمایند.
البته در تابستان اطراف آلاچیق را با گلیم و نمد می پوشانند تا عابرین درون آلاچیق را نبینند اما در زمستان پوشش ضخیمی به نام کشمه استفاده می کنند و گرداگرد فضای داخلی را نیز با کناره های فرش با طول 15 الی 18 متر می پوشانند تا حشرات نتوانند وارد شوند.
اگر چندین اوی در کنار یکدیگر قرار بگیرد به آن اوبه گفته می شود. برپا کردن از گذشته مرسوم بوده است. طی بررسی های صورت گرفته متوجه شده اند که کلبه های قرقیزها و اشکانیان نیز به اوی ترکمن ها شباهت داشته است.
محیطی که یک اوی اشغال می نماید 20 متر مربع، قطر آن 5.6 متر و ارتفاع آن 5.3 متر می باشد.
اوی ها به سه بخش بالا، وسط و پایین تقسیم می شود که قسمت بالا را با نمد ویژه ای به نام سرفگ و نمد میانی را اوزگ و بخش پایین را دورلیق می نامند و روی نمد پایینی و میانی را با نی حصیری به نام قامیش می پوشانند.
زمانی که در اوی، مهمان داشته باشند و یا پسر خانواده ازدواج نماید بخشی از آن را با پرده به خصوصی به نام توتی از دیگر بخش ها جدا می نمایند. وقتی که پسر از خانواده جدا می شود، اوی پسر بزرگ در سمت راست اوی پدر و اوی دیگر پسران در سمت چپ اوی پدر قرار می گیرد.
این آلاچیق های ترکمنی دو نوع می باشند، آلاچیق بزرگ و دارای تاریم را آق اوی (خانه سفید) و آلاچیق کوچک و بدون تاریم را گوتمه می گویند.
امروزه نیز دامداران و کوچ نشینان ترکمنی کماکان از اوی ها استفاده می نمایند.
یکشنبه 20 آبان 1403
چهارشنبه 12 آبان 1400
یکشنبه 31 مرداد 1400
سه شنبه 15 تیر 1400
شنبه 01 خرداد 1400
یکشنبه 29 فروردین 1400
یکشنبه 24 اسفند 1399
یکشنبه 03 اسفند 1399
شنبه 04 بهمن 1399
سه شنبه 25 آذر 1399
دوشنبه 12 خرداد 1399