مجموعه تاریخی گنجعلی خان که شامل میدان، مسجد، بازار، حمام و... می باشد در دوران صفویان، به دستور گنجعلی خان بنا شد. مساحت این مجموعه، 11 هزار متر مربع می باشد. این مجموعه، یکی از مکان های تاریخی و جاذبه های گردشگری استان کرمان به شمار می رود. گنجعلی خان، میدان بزرگی در وسط شهر کرمان بنا کرد که طول آن بیش از 100 متر و عرض آن 50 متر بود. مسجد، مدرسه، بازار و حمام در پیرامون این میدان قرار گرفته است. این مجموعه، نمونه ای از آثار عمرانی دوره صفویان می باشد.
گنجعلی بیک ملقب به گنجعلی خان، یکی از حاکمین کرمان در دوره شاه عباس بود. ایشان فردی قدرتمند، با نفوذ و مدبر بود، از همین رو، در دوران حکمرانی خود، از لحاظ جنبه های سیاسی و اقتصادی، کرمان را تبدیل به یکی از با اهمیت ترین شهرهای ایران کرد. وی کارهای عمرانی بسیار با ارزشی را در کرمان به انجام رسانید و در بنای عمارت های گوناگون، نقش به سزایی داشت.
طراحی و معماری حمام گنجعلی خان را استاد سلطان محمد، که معماری یزدی بود انجام داده است. همچنین نقل شده است که این حمام توسط علیمردان خان، پسر گنجعلی خان کامل شده و به شکل امروزی خود در آمده است. تا 60 سال قبل، مردم از این حمام استفاده می نمودند. پس از مرمت و بازسازی حمام در سال 1347، از آن به عنوان موزه مردم شناسی استفاده شد.
این حمام، 1300 متر زیربنا، 26 متر طول و 30 متر عرض دارد. معماری منحصر به فرد سردر این حمام، چشم ها را به خود خیره می کند. ورودی حمام به صورت یک دالان است. رختکن، حوض و خزینه از دیگر بخش های این حمام می باشند. نقاشی و طراحی های بسیار ظریف و هنرمندانه استادان برجسته ایرانی، بهره بردن از کاشی های خوش رنگ، نورپردازی فضای حمام، گچبری های زیبا و خطاطی های دلنشین، سبب زیبایی این حمام شده اند.
برای نمای بیرونی و سردر حمام، از مصالحی همچون آجر (به رنگ نیلی) و سنگ مرمر استفاده شده است. بر روی سقف ورودی حمام، نقاشی هایی توسط استاد هنرمند، میرزا شکرالله انجام شده است و با مقرنس بندی تزئین شده اند. نقاشی هایی از دوران صفویه، در بخش بالایی درب ورودی حمام وجود داشته است که توسط استادان و معماران کنونی، بازسازی و مرمت شده اند. کتیبه ای از جنس سنگ مرمر در حمام موجود است که شعری با خط نستعلیق بر روی آن حکاکی نموده اند.
بر روی سردر ورودی حمام، نقاشی (گل و بوته) و گچبری هایی مشاهده می شود که متعلق به دوران صفویان و قاجاریان می باشد. بخش بالایی سردر نیز مقرنس کاری شده است. در سال 1374 هجری شمسی، گچبری سردر ورودی حمام توسط اداره ی میراث فرهنگی استان کرمان بازسازی شد.
در بخش پایینی سردر، نقاشی هایی وجود دارد که متعلق به دوره قاجاریان می باشد. نقاشان آن دوره بدون داشتن سبک خاصی، این نقاشی ها را در کنار یکدیگر می کشیدند. از جمله این نقاشی ها می توان به خسرو و شیرین، بهرام گور، حیوانات وحشی و تعدادی شتر به صورت کاروان، فرمانروایان مشغول شکار و ... اشاره کرد. به مرور زمان، صدمه هایی به نقاشیهای بالای در ورودی حمام وارد شده که اخیرا توسط کارشناسان، مرمت و بازسازی شده است.
حمام گنجعلی خان، همانند سایر حمام های ایران کهن، بخش های گوناگون و تفکیک شده ای دارد که از جمله این بخش ها می توان قسمت شاه نشین را نام برد. به این ترتیب، قشرهای مختلف در جامعه، اعم از ثرومندان و مردم عادی، از یکدیگر جدا می شدند. جهت راحتی عموم، رختکنی با 6 غرفه توسط معماران آن دوره طراحی شد. به رختکن، سربینه نیز گفته می شود. رختکن، از بخش های با اهمیت حمام به شمار می رود. رختکن، سقفی نسبتا بلند دارد که بر ستون هایی مستحکم استوار می باشد. دور تا دور رختکن، غرفه ها مشاهده خواهند شد. در قسمت وسط نیز حوضی زیبا همراه با فواره اش به چشم می خورد. رختکن این حمام تاریخی را با بقچههای کرباسی، زیراندازهای خوشرنگ، لنگهای مخصوص خشک کردن و قطیفه ها مزین کرده اند. سقف رختکن این حمام، کاربندی و یزدی بندی های گوناگون و خارق العاده ای دارد. برای سقف رختکن، از نقاشی های اسلامی و کاشی های خشتی جهت تزئین بهره برده اند.
استفاده از سنگ ها و کاشی های زیبا و خوش رنگ، به این حمام جلوه ای خاص بخشیده است. در این حمام، مجسمه هایی (از جنس موم) به چشم می خورند که نمادی از روحانیون، مردم عادی و پیشه وران می باشند و صحنه هایی از عبادت کردن و حمام کردن به سبک سنتی را نمایش می دهند. با مشاهده این مجسمه ها، می توانید با لباسهای محلی مردم کرمان نیز آشنا شوید. در این حمام، وسایل مختلف برای استحمام همچون سدر، تاس، حنا، لنگ، سنگ پا، شانه های قدیمی و آینه های گوناگون نیز مشاهده می شود.
نورگیر هایی در بخش مرکزی و یا دورتادور سقف ها تعبیه شده اند که سبب روشن شدن فضای داخل حمام می شوند. تابیدن نور به آب داخل حوض و بازتاب آن به سقف ها و دیواره ها، زیبایی چشم گیری را ایجاد می نماید. در قدیم، برای تامین آب حوض ها، حوضچه ها و خزینه های این حمام، از قناتی استفاده می کردند.
در قسمت گرمکن، 2 سنگ قرمز رنگ تعبیه شده اند که از شگفتی های این حمام به شمار می روند. در گذشته، از این سنگ ها به عنوان ساعت استفاده می شده است. به این صورت که با تابیدن نور، زمان طلوع و غروب خورشید را حدس می زدند. تطابق معماری کف گرمکن حمام با سقف آن، ظرافت و زیبایی معماری آن دوره را نمایان می کند.
به مجموعه راهرو، اتاقک و ظرف مسی که در کف و زیر خزینه وجود دارد تون، گلخن، تیون یا پاتیون می گویند. در آن زمان، گرمای حمام را توسط تون تامین می نمودند. ظرف مسی گودالی شکل، در کف و مرکز خزینه قرار داشته است. اتاقکی در بخش زیرین این ظرف، وجود دارد که به وسیله یک راهرو، به فضای خارج از حمام راه پیدا می کند. در گذشته، شخصی به نام تون تاب، هیزم و بوته ها را در تون شعله ور می کرده است تا آب داخل خزینه، گرم شود.
حمام گنجعلی خان در بازار بزرگ کرمان، واقع در میدان گنجعلی خان قرار دارد.
چهارشنبه 22 دی 1400
شنبه 27 شهریور 1400
دوشنبه 25 مرداد 1400
سه شنبه 08 تیر 1400
دوشنبه 27 اردیبهشت 1400
پنج شنبه 26 فروردین 1400
سه شنبه 28 بهمن 1399
دوشنبه 29 دی 1399
یکشنبه 23 آذر 1399
شنبه 10 خرداد 1399