مدرسه چهار باغ، یکی از بناهای تاریخی شهر اصفهان می باشد. در قدیم، این مدرسه را با نام های مدرسه مادر شاه و مدرسه سلطانی نیز می نامیدند. این مدرسه، در دوره سلطنت شاه سلطان حسین، که آخرین پادشاه حکومت صفوی بود، بنا شد.
ساخت این مدرسه در سال 1116 ه.ق آغاز شد و در سال 1126 ه.ق به اتمام رسید. به عبارتی دیگر، این مدرسه آخرین بنای با شکوه و زیبایی است که در دوره صفویان ساخته شده است. از این مدرسه، برای تدریس علوم دینی به طلاب استفاده می شده است. وجود درختان کهنسال چنار و جوی آب، زیبایی این مدرسه را دو چندان می کند. این بنا، از معماری و کاشی کاری های زیبایی برخوردار است.
از جمله بخش های تماشایی این مدرسه می توان به معماری و کاشی کاری های زیبای داخل مدرسه و گنبد آن، محراب باشکوه مدرسه، حجره مخصوص شاه سلطان حسین، منبر مرمرین، پنجرههای چوبی مشبک، خطوط نستعلیق کتیبه ها و درب مجلل مدرسه که با طلا و نقره مزین شده است، اشاره کنیم.
در شهر اصفهان، آثار تاریخی گوناگونی وجود دارد ولی هیچ کدام از آنها همانند مدرسهی چهارباغ، گردشگران و جهانگردان خارجی را مجذوب خود نکرده است. بسیاری از گردشگران خارجی، این مدرسه تاریخی را سحرآمیز، خارق العاده، جذاب و دلپذیر توصیف می نمایند و آن را شاهکار معماری دوره صفویان می دانند.
کاشی کاری های انجام شده در این مدرسه زبانزد خاص و عام می باشد. در این بنا، انواع متفاوت کاشی کاری، اعم از کاشی هفت رنگ، پیلی، معرق، گره چینی و معقلی به چشم می خورد. به عبارتی دیگر، این مدرسه موزه کاشی کاری اصفهان محسوب می شود.
علت نامیدن این مدرسه با نام مدرسه سلطان این است که در دوره حکومت شاه سلطان حسین بنا شده است. بسیاری نیز به دلیل قرارگیری مدرسه در خیابان چهارباغ، به آن مدرسه چهارباغ میگویند. مادر شاه سلطان حسین، چندین بازار و کاروانسرا و نهاد اقتصادی را به این مدرسه وقف نموده بود، به همین علت، این مدرسه را مدرسه مادر شاه نیز می نامند.
چهار ایوان در مدرسه چهارباغ وجود دارد. نمای بیرونی این بنا، سردری بلند و هفده طاق نمای دو طبقهی آجری دارد. بخش ورودی، به زیبایی هر چه تمام تر کاشی کاری و مقرنس کاری شده است. کتیبه ای در قسمت سردر وجود دارد، که با خط نستعلیق سفید، بر روی زمینه کاشی لاجوردی نگاشته شده است و تاریخ 1112 ه.ق را بر روی آن حکاکی کرده اند. کتیبه مذکور را عبدالرحیم جزایری کتابت کرده است. دو دهانه سردر، به کاشی های فیروزه ای مزین شده اند.
درب اصلی مدرسه را با طلا و نقره مزین کرده اند. این درب، هنر زرگری و قلم زنی دوره صفویان را نمایان می کند. محمد صالح اصفهانی، خوشنویس مشهور عصر صفوی، اشعاری به خط نستعلیق و به صورت برجسته بر دو لنگه چپ و راست درب نگاشته است.
هشتی، ورودی، حیاط داخلی، گنبد، مناره و اتاق ها از بخش های داخلی مدرسه به شمار می روند. از لحاظ کاشی کاری، با شکوه ترین بخش این مدرسه، هشتی ورودی آن می باشد. ایوان ها و حجره های این مدرسه، رو به باغی پر از درخت واقع شده اند.در میان این باغ، جویباری نیز جریان دارد.
حجره هایی که در دو طبقه و در فاصله ایوان ها ساخته شده اند، برای سکونت طلاب علوم دینی بوده اند. بسیاری از این حجره ها، نقشهی یکسانی دارند. این حجره ها، از بخش هایی همچون اتاق نشیمن (در جلو)، صندوقخانه (در عقب) و بالاخانه تشکیل شده اند. علاوه بر آن، در قسمت جلویی حجره ها نیز ایوان زیبایی قرار گرفته است.
در ضلع شمالی این مدرسه، ایوانی با دهانه ای نسبتا عریض و مرتفع قرار گرفته است. در مقابل این ایوان، گنبد و مناره های ایوان جنوبی دیده خواهد شد. کتیبه ای در داخل گنبد وجود دارد که آن را عبدالرحیم جزایری نگاشته است.
یکی از بهترین نمونه ها در زمینه حجاری و سنگ تراشی در دوران صفویان، منبر دوازده پله مدرسه می باشد که به صورت یکپارچه از سنگ مرمر ساخته شده است. در مجاورت منبر، محراب زیبایی قرار گرفته است. در بالای منبر و محراب نیز کتیبه ای به خط عبدالرحیم جزایری به چشم می خورد.
شبستانی مسقف، در ضلع شرقی مدرسه قرار گرفته است. این شبستان، با دربی منبت کاری شده، به محوطه زیر گنبد متصل خواهد شد. سه محراب در شبستان مشاهده می شود. هم چنین کتیبه هایی در پیرامون این محراب ها وجود دارد که محمد مومن الحسینی در سال 1118 آن ها را کتابت نموده است.
سنگاب، ظرفی بزرگ و از جنس سنگ است که در ایام قدیم آن را پر از آب می کردند. از سنگاب جهت وضو گرفتن یا آشامیدن آب استفاده می شده است. معمولا سنگاب را در حیاط مسجد یا امامزاده تعبیه می کردند ولی به جز موارد ذکر شده، در بعضی از مکان های عمومی نیز از آن بهره می بردند. دو سنگاب، در سرسرای ورودی و صحن مدرسه وجود دارند. هر دو سنگاب موجود در این مدرسه از جنس سنگ پارسی می باشند. بر روی سنگاب سرسرای ورودی، کتیبهی صلوات بر چهارده معصوم در لوحههایی کوچک و به خط ثلث برجسته کنده کاری شده است. سنگاب موجود در صحن مدرسه نیز روبروی ایوان جنوبی واقع شده است. سنگاب سرسرای ورودی، در سال 1110 ه.ق و سنگاب صحن مدرسه نیز در سال 1090 ه.ق ساخته شده است. با توجه به سال ساخته شدن این سنگاب ها در میابیم که سنگاب ها قبل از مدرسه ساخته شده اند و پس از اتمام بنای مدرسه، به این مکان منتقل شده اند.
در ضلع شمالی مدرسه، بازارچهی شاهی و در ضلع شرقی آن کاروانسرای مادر شاه (مهمانسرای عباسی) وجود دارد. کاروانسرای مادر شاه، باشکوه ترین اقامتگاه مسافرین در سیصد سال اخیر بوده است. این کاروانسرا، وقف مدرسه چهارباغ شده است. بازار هنر نیز یکی دیگر از موقوفات این مدرسه می باشد.
مدرسهی چهارباغ، کتابخانه کم نظیر و بااهمیتی داشته است که زمان حملهی افغان ها، ویران گشته است. در آن زمان کتب بسیار نفیس و کمیابی در این کتابخانه موجود بوده است.
بسیاری از محققین بر این باورند که مدرسه چهارباغ، هم مدرسه و هم مسجد بوده است. مساحت این مدرسه 8500 متر مربع می باشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این مدرسه را با نام مدرسه علمیه امام صادق (ع) نامگذاری کردند. هم اکنون در این مدرسه، به طلاب علوم دینی آموزش داده می شود و حجره های مدرسه را نیز مانند دوران صفویان، به اقامت طلاب اختصاص داده اند.
این مدرسه تاریخی و باشکوه، در ضلع شرقی خیابان چهارباغ اصفهان واقع شده است.
چهارشنبه 22 دی 1400
شنبه 01 آبان 1400
سه شنبه 08 تیر 1400
دوشنبه 27 اردیبهشت 1400
پنج شنبه 26 فروردین 1400
سه شنبه 28 بهمن 1399
دوشنبه 29 دی 1399
یکشنبه 23 آذر 1399
شنبه 10 خرداد 1399