شهر مهدی شهر (سنگسر) پیشینه ای از دوران پیش از اسلام و حتی زمان سلسله های پیشدادی دارد. در روایات ملی و حماسه های ایران نیز از سکسر و سکساران یاد شده است. مورخان عرب در دوران پس از اسلام سنگسر را در کتاب های خود رأس الکلب ثبت کرده اند و این جمله، ترجمه اشتباهی از نام سگسر است که به کتابهای آنان راه یافته و به همین صورت گفته شده است. همچنین به سگساران در چندین جا از شاهنامه فردوسی اشاره شدهاست، مانند رای زدن تورانیان در جنگ ایران:
ز بز گوش و سگسار و مازندران کس آریم با گرزهای گران
در فرهنگ شاهنامه، ذیل کلمه سگسار آمده است: از مرز و بومهایی که داهیان در آن جای گرفتند. و راجع به داهیان در ذیل کلمه سکزی میخوانیم: داه گروهی بودند از آرین که در دشت خوارزم جای گرفتند و پس از آن در کنار جنوبی دریای خزر ساکن شده اند. پادشاه ایران گروه داه را پراکنده ساخت. دسته ای از آنان را به زابلستان فرستاد و آنان را سکزی خواندند و دشت خوارزم داهستان نامیده شد که مخفف آن دهستان است و اکنون به دهستان معروف است و گروه دیگر را در زمینی جای دادند در طبرستان.
به این ترتیب میتوان گفت سنگسر که در نواحی جنوبی دریای خزر قرار دارد جزیی از سگسار باستانی است و سنگسریها از بازماندگان داهیان و با مردم سیستان (سجستان) و خوارزمیان قدیم از یک نژاد میباشند.
مردم این دیار از گذشته در پاسداری از سرزمین ایران پیش قدم بوده اند که به عنوان نمونه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- در جنگ شاه طهماسب اول با سلطان سلیمان قانونی (شاه عثمانی) تعداد اندکی از سربازان سنگسری که حدودا دویست نفر بودند، جلوی ارتش عظیم عثمانی را سد کردند و همگی کشته شدند تا سپاه ایران بتواند فرصت عقب نشینی و تجدید قوا را پیدا نموده و از نابودی کامل نجات یابد.
- در نبرد مهماندوست اشرف افغان با نادرشاه، جزو سربازان نادرشاه بودند و دلاوری های زیادی از خود نشان دادند.
- اسماعیل خان، ذوالفقار خان، مطلب خان، محمدعلی خان و عیسیخان مردانی بسیار شجاع و جنگجو بوده که در بیشتر جنگهای مهم دوره فتحعلی شاه حضور داشته و پیروزیهای نمایانی بدست آوردند. در رویداد جدایی افغانستان، سردار ذوالفقارخان سنگسری فرماندهی سپاه ایران را به عهده داشت و دوبار افغانها را شکست داد.
در جنگ ایران و عراق نیز مردم این منطقه بیشترین شهید را در سطح استان داده اند.
زبان سنگسری عضوی از شاخه شمال غربی زبانهای ایرانی است و به زبان سمنانی، سرخهای، شهمیرزادی و لاسگردی که از آبادیهای مهم شهرستان سمنان و شهرستان مهدیشهر شمرده میشود، نزدیک و مشابه می باشد.
اهالی مهدیشهر زبان فارسی و مازندرانی را نیز به خوبی صحبت میکنند ولی در بین خود ترجیح میدهند که با زبان خویش حرف بزنند تا این زبان همچنان زنده و پابرجا بماند.
در زبان سنگسری دو واکه اختصاصی وجود دارد که در زبان های دیگر نظیر آن را کمتر میتوان دید یکی واکه مرکزی به نام شوا و دیگری واکه افراشته گرد (ؤ) است که اولی نیز در زبان کردی هم دیده میشود ولی واکه دومی در زبانهای دیگر ایرانی یافت نشده است.
پیرامون ریشه نام سنگسر دو نظریه وجود دارد. برخی معتقدند چون در اطراف این محل کوههای سنگی و سخت وجود داشته، آن را سنگسار نامیدهاند که در طول زمان به سنگسر مخفف شده است و دیگری آنکه، برخی نقل کرده اند در گذشته معمولا نامگذاری شهرها و روستاها بر اساس شرایط اقلیمی بوده است و سنگسر نیز منطقهای کاملا کوهستانی و زمین آن نسبتا سخت بوده است و انواع سنگها به وفور در آن دیده میشود. پس به همین دلیل این شهر را به این نام می خواندند.
پس از انقلاب سال 57 ایران، در سال ۱۳۵۸ سنگسر به صورت رسمی مهدیشهر نامیده شد.
صنایع دستی مهدی شهر
صنایع دستی سنگسری ها شامل قالی بافی، نمد مالی، گلیم و جاجیم بافی و همچنین بافتن پارچههای ظریف مانند چادر، برک، شال و مقنعه میباشد. در قالی هایی که در این منطقه می بافند، از رنگ طبیعی پشم (سفید، سیاه، خاکستری، قهوهای و میشی) استفاده میکنند. همچنین زنان سنگسری دارای لباسهای ویژهای هستند مانند نوعی روسری ابریشمی خوش رنگ و نگاری که آن را مکنه می نامند و قرنها آن را بافته، زینت داده و به ترتیب خاصی میبندند.
اماکن تاریخی و جاذبه های دیدنی
درجزین یا درگزین یکی از شهرستان های شهر مهدیشهر است. این شهر بخاطر عبور آب چشمه گل رودبار و داشتن چند قنات، از آبادانی خوبی برخوردار است و زمینههای توسعه کمی و کیفی را دارا است. از جمله میوه های معروف این شهر می توان به زردآلو و انار اشاره کرد. درجزین در استان به انارستان های پربار و سرسبز معروف و به شهر یاقوت سرخ کویر شهرت دارد.
شهمیرزاد از شهرهای زیبا و خنک شهرستان مهدیشهر است که سالانه هزاران گردشگر را برای بازدید از مناظر زیبا و درختان سر به فلک کشیده به این شهر می کشاند. این شهر دارای جاذبه های طبیعی بسیار زیبا و محصولات متنوع کشاورزی می باشد که برخی از این محصولات مانند گردو و آلو دارای اهمیت صاداراتی و شهرت بین المللی هستند. بزرگ ترین باغ گردوی جهان نیز در این شهر واقع شده است. بناهای تاریخی مانند شیرقلعه، قلعه شیخی و دژوهل (یکی از کانونهای مهم اسماعیلیان) بر جذابیت این منطقه افزوده است.
روستای ملاده از توابع شهرستان مهدی شهر در پنجاه و پنج کیلومتری شمال شهمیرزاد واقع شده است. آب و هوای آن در بهار و تابستان معتدل و در زمستان سرد و پر برف است. از جاذبه های تاریخی آن می توان به خانه ابراهیم خان در روستا اشاره کرد.
منطقه نمونه گردشگری پرور در شمال مهدیشهر و 65 کیلومتری شمال شرقی سمنان واقع شده است که به عنوان منطقه حفاظت شده پرور شهرت دارد. این منطقه در روستای پرور و در کوهپایه های البرز شرقی جای گرفته است. جنگلهای زیبای اورَس (سرو کوهی)، مراتع سر سبز و جنگلهای درختان پهن برگ به همراه تنوع بی نظیر حیات وحش، سیمای جذاب و بی نظیری به این منطقه بخشیده است. امامزاده سید تاج الدین، حمام و گورستان پرور از مهمترین آثار تاریخی این روستا به شمار می رود.
منطقه رودبارک در شمال شهرستان مهدیشهر واقع شده است و دارای پوشش گیاهی و جنگل مشجر می باشد. جنگل رودبارک در مسیر راه شهمیرزاد به فولاد محله قرار دارد. قرار گیری این جنگل در ارتفاع موجب شده که از چشم انداز زیبایی برخوردار شود. این جنگل دارای تابستانهای خنک و دلچسب در سایه درختان سر به فلک کشیده بلوط و راش و همچنین زمستانهای برفگیر و سفیدپوش می باشد. این منطقه به دلیل وجود گونه های گیاهی متعدد و مجاورت با منطقه حفاظت شده پرور دارای گونه های متفاوت و پراهمیت جانوری از جمله کل ،خرس قهوه ای، بز و پرندگانی نظیر کبک، قرقی و عقاب و کرکس است. این جنگل از مناطق نمونه گردشگری محسوب شده است.
دربند منطقه سرسبز کوچکی است که در حدفاصل مسیر مهدیشهر به شهمیرزاد واقع شده و مهمترین قابلیت گردشگری آن، آب و هوای مطبوع، طبیعت بکر و غار دربند است. موقعیت دربند و نزدیکی آن به شهر مهدیشهر، موجب شده تا این منطقه جهت توسعه شهری مورد توجه قرار گیرد. همچنین این منطقه دارای جاذبههای گردشگری میباشد که غار دربند، دیوار صخره نوردی سنگسرسل، مناظر سرسبز و زیبا و چشمه سارهای روان نمونهای از آن است. دربند علاوه بر گردشگری، از اهمیت کشاورزی نیز برخوردار بوده است، گردو، آلو، سیب و صیفی جات گلخانه ای، از مهمترین محصولات منطقه دربند می باشند.
روستای چاشم از توابع شهمیرزاد در پای قله کوه نیزوا قرار دارد، چاشم روستایی پایکوهی است و آب آن از چشمه و قنات تامین می شود. مهم ترین جاذبه گردشگری این منطقه، ارتفاعات زیبا و چشم نواز نیزوا، وجود امکان تفریح زمستانی در منطقه، چشمه روزیه، وجود تپه های باستانی و امامزاده ها هستند.
موزه عشایر ایل سنگسر محلی برای نگهداری ابزار و وسایل زندگی و صنایع دستی ایل سنگسری، وسایل کار و زیور آلات زنان سنگسری به شمار می آید.
امامزاده قاسم زیارت در شمال مهدیشهر، در منطقه زیارت مهدیشهر واقع شده است و ظاهرا متعلق به فرزند امام هفتم (ع) می باشد. بنای بقعه شامل چند اتاق و دالان تو در تو و گنبد و ایوان و صحن است. راهروی ورودی به حرم دارای شش چشمه بزرگ و دو سکوی طویل در طرفین، که قبور بزرگان محل در آنها واقع است. در نمای داخلی اتاق جلویی حرم در وسط اضلاع شمالی و جنوبی آن دو طاقنمای بزرگ با گچبری های جالب و رنگین دیده می شود.
هتل سنگسر از جمله بناهای با معماری مدرن شهرستان مهدیشهر می باشد. این ساختمان مجلل بر روی تپه های منتهی بر کوه های شمال غربی مهدیشهر بنا شده و نمای بسیار مناسبی به این شهر داده است . پایه گذاری این ساختمان در سال 1352 خورشیدی به وسیله یکی از سرمایه داران معروف سنگسری (هژبر یزدانی) به عنوان منزل مسکونی و محل پذیرائی مهمانان وی انجام گرفت و درسال 1357 به پایان رسید و هم اکنون به عنوان هتل از آن بهره برداری میگردد.
در جنوب شهر تاریخی مهدیشهر برروی قله کوه آثار قلعه ای بسیار کهن که از سنگ، گچ و ساروج دیده میشود. این قلعه که مربوط به ایرانیان قبل از اسلام بوده کافر یا قلعه گبرها نام دارد. این قلعه تاریخی مانند قلعه های دیگر کومش در سیر دوره های تاریخ مورد استفاده اقوام و طوایف مختلف قرار گرفته است. فرقه باطنیان (اسماعلیان ایران ) از این قلعه به عنوان یک پناهگاه مهم استفاده نموده اند.
عشایر ایل سنگسری
عشایر سنگسر از مهمترین کوچ کنندگان کوه های البرز هستند. مسیر کوچ عشایر سنگسر، طولانیترین مسیر کوچ در جهان با بیش از ۱۵۰۰ کیلومتر است. محقق مشهور اروپایی، برنارد هوکارد اعتقاد دارد طولانیترین مسیر کوچ رو جهان متعلق به عشایر ایل سنگسر است.
سیاه چادر عشایر سنگسری «گوت» نامیده می شود و از ساختار خاصی برخوردار است. بخش بندی داخلی سیاه چادر سنگسری مشبه معماری ایرانی است. کف سیاه چادر با پلاس سنگسری فرش شده و فضای داخل چادر با دیوارهای نقش دار به محل میهمانان، خانواده و آشپزخانه تقکیک شده است. دست بافتهها و آویزههای بسیاری با نقش و رنگ زیبا در داخل چادرها کاربرد دارند.
عشایر ایل سنگسری از شیر گوسفند و بز ، انواع محصولات لبنی را تولید میکنند. همچنین آنان در تولید نوعی شکلات محلی به نام چیکو تبحر خاصی دارند. چیکو و روغن زرد که ماحصل تلاش عشایر سختکوش ایل سنگسر است، بخشی از سوغات مهدیشهر را تشکیل میدهد.
امروزه بخشهایی از مراتع استانهای سمنان، تهران، قزوین، قم، مرکزی، مازندران، گلستان، گیلان، خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی، و اصفهان همچنان در اختیار عشایر ایل سنگسر قرار دارد.
شهر مهدی شهر (سنگسر)، مرکز شهرستان مهدیشهر، خاستگاه ایل سنگسری است که خانوارهای عشایری از اواخر شهریور تا اواسط خرداد ماه در آن سکونت دارند. شهر پلور در استان مازندران به عنوان یکی از ییلاق های عشایر سنگسر شناخته می شود.
گوسفند سنگسری
گوسفند سنگسری نژادی خاص از انواع نژاد گوسفند گوشتی در ایران است و مراتع عشایر ایل سنگسر در شهرستان مهدیشهر، خاستگاه گوسفند سنگسری است.
گوسفند سنگسری، بدلیل ظرافت، قدرت زیاد و مقاومت در مقابل عوامل محیطی، مورد توجه قرار گرفته است چون گوسفندان سنگسری از حیث پرواری بی نظیر هستند و محصول گوشت آنها تقریباً 60 درصد وزن گوسفند پیش از ذبح شدن است.
جمعیت نژاد گوسفند سنگسری حدود صد هزار راس تخمین زده میشود که در استانهای مختلف کشور پراکنده شدهاند.
گوسفند سنگسری نژادی گوشتی و کوچک اندام است. در این نوع نژاد، قوچها و میشها شاخ ندارند و دنبه گوسفندان بسیار کوچک است.
سه شنبه 09 آذر 1400
یکشنبه 03 مرداد 1400
دوشنبه 17 خرداد 1400
سه شنبه 07 اردیبهشت 1400
شنبه 14 فروردین 1400
چهارشنبه 13 اسفند 1399
سه شنبه 14 بهمن 1399
سه شنبه 09 دی 1399
سه شنبه 20 خرداد 1399